Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο (Μ.Φ.Ι.) - Γνώση και υπευθυνότητα στην υπηρεσία της γεωργίας

Σκοπός του Ινστιτούτου είναι η προστασία του φυτικού κεφαλαίου της χώρας, η ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων της αγροτικής παραγωγής στη δημόσια υγεία και το περιβάλλον αλλά και η δωρεάν παροχή υπηρεσιών στον Έλληνα αγρότη.

Αξίες του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου

Οι αξίες με βάση τις οποίες λειτουργεί το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο είναι η εξασφάλιση της παραγωγής, της ποιότητας και της ασφάλειας των γεωργικών προϊόντων σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα, η προάσπιση της ασφάλειας του εργαζόμενου στη γεωργική παραγωγή και των κατοίκων αγροτικών περιοχών, η προστασία του αγρό- περιβάλλοντος από ρυπαντές και η ανταπόκριση στις υποχρεώσεις της χώρας με δυναμική συμμετοχή στο ευρωπαϊκό και διεθνές επιστημονικό γίγνεσθαι.

Προτεραιότητες του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου

Στις προτεραιότητες του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου είναι η αειφορία της γεωργικής παραγωγής με γνώμονα την ποιότητα των αγροτικών προϊόντων, δηλαδή η οικονομική και περιβαλλοντική αειφορικότητα. Η αειφόρος γεωργία (sustainable agriculture) μεταχειρίζεται το αγροοικοσύστημα ολιστικά, προκειμένου να επιτευχθεί η άριστη παραγωγικότητα του και η ελαχιστοποίηση των επιζήμιων μονομερών παρεμβάσεων του ανθρώπου. Τα στοιχεία ενός αειφορικού αγροοικοσυστήματος είναι η συντήρηση των ανανεώσιμων πηγών, η προσαρμογή των καλλιεργειών στο περιβάλλον και η διατήρηση ενός υψηλού αλλά αειφορικού επιπέδου παραγωγικότητας<./p>

Ένας από τους στόχους του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου είναι η βελτίωση στη παραγωγικότητα των φυσικών πόρων και των καλλιεργητικών συστημάτων, έτσι ώστε οι καλλιεργητές να μπορούν να αξιώνουν καλύτερη μεταχείριση των προϊόντων τους παράλληλα με την πληθυσμιακή και οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Επιπλέον, αποβλέπει στην ασφάλεια σε όλα τα στάδια της γεωργικής παραγωγής, επιτυγχάνοντας την παραγωγή θρεπτικών και υγιεινών προϊόντων, τα οποία μπορούν να διατεθούν με ασφάλεια στο κοινό.

Η ανάπτυξη στρατηγικών φυτοπροστασίας φιλικών προς το περιβάλλον με ταυτόχρονη ελαχιστοποίηση εισροών αγροχημικών (γεωργικά φάρμακα και λιπάσματα) είναι στη πρώτη σειρά ενδιαφέροντος του Ινστιτούτου όπως και η διατήρηση της βιοποικιλότητας στα αγρό- οικοσυστήματα με παράλληλη επιστημονική και τεχνική υποστήριξη του Έλληνα παραγωγού.

Δομή και Εξοπλισμός του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου

Τα επιστημονικά τμήματα που απαρτίζουν το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο είναι το τμήμα Φυτοπαθολογίας, το τμήμα Εντομολογίας & Γεωργικής Ζωολογίας και το τμήμα Ελέγχου Γεωργικών Φαρμάκων & Φυτοφαρμακευτικής.

Το Ινστιτούτο για να πραγματοποιήσει τους ερευνητικούς και επιστημονικούς του στόχους διαθέτει 13 πλήρως εξοπλισμένα ερευνητικά εργαστήρια. Επιπλέον, διαθέτει περίπου 1.000 τ.μ. θερμοκηπιακές εγκαταστάσεις, θαλάμους σταθερών συνθηκών ανάπτυξης, μονάδα ανάπτυξης επίμυων και εντομοτροφεία ελεγχόμενων συνθηκών θερμοκρασίας, υγρασίας και φωτοπεριόδου για την ανάπτυξη εντόμων και φυτών, μονάδες εκτροφής υδρόβιων οργανισμών και οργανισμών εδάφους.

Πρόσφατα, το Μ.Φ.Ι. εξασφάλισε την αναγκαία χρηματοδότηση, μέσω ανταγωνιστικού ευρωπαϊκού προγράμματος, του BPI Plant Heal για την κατασκευή ενός ερευνητικού- εκπαιδευτικού θερμοκηπίου για να πραγματοποιούνται μελέτες επιδημιολογίας, βιοοικολογίας κ.α. με σκοπό την ανάπτυξη φυτών με προδιαγραφές υψηλής βιοασφάλειας. Η βιοασφάλεια προστατεύει την οικονομία, το περιβάλλον και τον άνθρωπο από παράσιτα και ασθένειες διότι συμπεριλαμβάνει τη προσπάθεια ανακοπής εισόδου στη χώρα νέων παρασίτων και ασθενειών και τη βοήθεια για έλεγχο εξάρσεων σε περίπτωση που εμφανιστούν. Η βιοασφάλεια είναι σημαντική γιατί μια μοναδική περίπτωση κάποιας σοβαρής ασθένειας θα μπορούσε να ανακόψει το εμπόριο και να έχει σοβαρό αντίκτυπο στις εργασίες των αγροτών και γενικότερα σε κοινότητες που εμπλέκονται άμεσα με την γεωργία.

Το θερμοκήπιο σχεδιάστηκε από Έλληνες και Ισπανούς μηχανικούς.

Εξοπλισμός για χρωματογραφία

Εξοπλισμός ιστολογίας

Potter tower spray: Χρησιμοποιείται για ομοιόμορφο ψεκασμό (ακριβείας) μιας επιφάνειας η ενός φυτού.

Βιβλιοθήκη

Η Βιβλιοθήκη του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου είναι ειδική επιστημονική βιβλιοθήκη. Υποστηρίζει και ενισχύει τις ερευνητικές δραστηριότητες των μελών της κοινότητας του Ινστιτούτου καλύπτοντας το γνωστικό πεδίο που διαπραγματεύονται οι σχετικές με την γεωργία επιστήμες. Σε ένα χώρο  160 τ.μ. στεγάζεται η συνεχώς επεκτεινόμενη συλλογή της, που απαρτίζεται από βιβλία, περιοδικά, γκρίζα βιβλιογραφία (βιβλιογραφία η οποία στο σύνολο της περιλαμβάνει έντυπη και ηλεκτρονική μορφή εκπαιδευτικού και ερευνητικού υλικού μη δημοσιευμένου), χάρτες και οπτικοακουστικό υλικό. Το περιεχόμενο όλων αυτών των τεκμηρίων άπτεται θεμάτων όπως: τοξικολογία, φυτοπαθολογία, φυτοπροστασία, εντομολογία, φυτοφαρμακευτική και ζιζανιολογία. Για την οργάνωση του υλικού εφαρμόζονται πρότυπες βιβλιοθηκονομικές διεργασίες, όπως είναι η καταλογογράφηση, η ταξινόμηση και άλλες κατά τις οποίες χρησιμοποιούνται εθνικά και διεθνή “εργαλεία”, όπως οι Αγγλο-Αμερικάνικοι Κανόνες Καταλογογράφησης – AngloAmerican Cataloguing Rules (AACR2), το Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης Dewey (Dewey Decimal Classification – DDC), το Διεθνές Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης (Universal Decimal Classification – UDC), οι Θεματικές Επικεφαλίδες της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας και οι Θεματικές Επικεφαλίδες της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου – Library of Congress Subject Headings - LCSH. Η αυτοματοποίηση των λειτουργιών της Βιβλιοθήκης υλοποιείται βάσει του ΑΒΕΚΤ 5.6, πρόγραμμα σχεδιασμένο από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης ειδικά για την αυτοματοποίηση των βιβλιοθηκών που αποτελεί το  πιο διαδεδομένο σύστημα στο χώρο αυτό, καθώς από το 1987 μέχρι και σήμερα χρησιμοποιείται από 2100 και πλέον ελληνικές βιβλιοθήκες.

Δικαίωμα χρήσης των υπηρεσιών που παρέχει η βιβλιοθήκη έχουν όλα τα μέλη της ερευνητικής κοινότητας του Ινστιτούτου, το διοικητικό προσωπικό, οι φοιτητές καθώς και οποιοσδήποτε επισκέπτης.

Αρμοδιότητες του Ινστιτούτου

Τα καθήκοντα και οι δεσμεύσεις του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου όπως έχουν προκύψει από τον καταμερισμό δραστηριοτήτων ώστε να χαρακτηρίζονται οι υπηρεσίες του από καταλληλότητα και αποτελεσματικότητα και να εκπληρώνει τους στόχους του προς όφελος του δημοσίου συμφέροντος είναι τα εξής:

Αρμόδια Αρχή για τον Έλεγχο και Εκτίμηση Επικινδυνότητας των Γεωργικών Φαρμάκων. Το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο πραγματοποιεί τον έλεγχο των γεωργικών φαρμάκων προτού την έγκριση της κυκλοφορίας τους, μια δραστηριότητα που ξεκίνησε το 1968. Το Μ.Φ.Ι. διενεργεί ελέγχους χημικούς (προσδιορισμός περιεκτικότητας σε δραστική ουσία, προσδιορισμός περιεκτικότητας σε τοξικολογικά σημαντικέ προσμίξεις, μελέτη φυσικών ιδιοτήτων και μελέτες σταθερότητας σκευασμάτων), βιολογικούς και τοξικολογικούς ελέγχους (εργαστηριακές αναλύσεις προσδιορισμού επιπέδων φυτοπροστατευτικών προϊόντων σε διάφορα είδη δειγμάτων όπως είναι τα βιολογικά υγρά ανθρώπων που εκτίθενται σε αυτά, τα μέσα ατομικής προστασίας ψεκαστών, θαλάσσιοι οργανισμοί, μέλισσες, βομβίνοι και γύρη. Επίσης, εκτελούνται βιοδοκιμές για μελέτη οξείας τοξικότητας και ανίχνευσης οξείας τοξικότητας σε υδρόβιους οργανισμούς θαλάσσιου και γλυκού νερού, και σε οργανισμούς εδάφους π.χ. σε γαιοσκώληκες. Οι παραπάνω μελέτες μπορούν να πραγματοποιηθούν στα ακόλουθα δείγματα: περιβαλλοντικά δείγματα (εδάφους και νερού), απόβλητα (αστικά, βιομηχανικά), τρόφιμα (πρωτογενούς παραγωγής και επεξεργασμένα) αλλά και σε ζωοτροφές.

Είναι η Αρμόδια Εθνική Αρχή Αξιολόγησης των δραστικών ουσιών και των σκευασμάτων φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Μετά την εφαρμογή του Ευρωπαϊκού Κανονισμού 1107/2009 με τον νόμο 4036/ 2012 το Μπενάκειο ορίσθηκε ως Αρμόδια Εθνική Αρχή Αξιολόγησης στους εξής τομείς:

1. Αποτελεσματικότητα
2. Ταυτότητα, Φυσικοχημικών Ιδιοτήτων και Μεθόδων Ανάλυσης
3. Υπολείμματα
4. Τοξικολογία
5. Οικοτοξικολογία
6. Τύχη και Συμπεριφορά στο Περιβάλλον

Την ίδια αρμοδιότητα έχει και για την αξιολόγηση ορισμένων κατηγοριών βιοκτόνων προϊόντων. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα συμβάλει στην ορθολογική χρήση των γεωργικών φαρμάκων, ώστε να επιτυγχάνεται η αποτελεσματική προστασία της παραγωγής με ασφάλεια για τον εργαζόμενο στην γεωργία (φυτοπροστασία), για το περιβάλλον και τους οργανισμούς που δεν αποτελούν στόχο καταπολέμησης και για τον καταναλωτή αγροτικών προϊόντων.

Διαθέτει το Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Ελέγχου Υπολειμμάτων Γεωργικών Φαρμάκων σε Τρόφιμα και Πόσιμα Ύδατα. Στο εν λόγω εργαστήριο πραγματοποιούνται αναλύσεις προσδιορισμού υπολειμμάτων φυτοπροστατευτικών με τις τεχνικές υγρής και αέριας χρωματογραφίας σε συνδυασμό με φασματομετρία, δηλαδή με ανάλυση των συστατικών των δειγμάτων, όπως τρόφιμα όλων των κατηγοριών, παιδικές τροφές, ζωοτροφές, ύδατα και χώμα.

Διαθέτει το Κεντρικό Εργαστήριο Χημικού Ελέγχου Σκευασμάτων Γεωργικών Φαρμάκων.

Διαθέτει τα Επίσημα Εργαστήρια της Χώρας για την πραγματοποίηση Επισκοπήσεων για επιβλαβείς για τα φυτά οργανισμούς καραντίνας.

Επιπλέον, διαθέτει τα Επίσημα Εργαστήρια Φυτοϋγειονομικού Ελέγχου. Σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων πραγματοποιούνται φυτοϋγειονομικοί έλεγχοι εισαγόμενων φυτών και φυτικών προϊόντων σύμφωνα με την κοινοτική και την εθνική νομοθεσία και εισαγόμενου και εγχώρια παραγόμενου πατατόσπορου και πατάτας φαγητού για βακτήρια καραντίνας.

Διαθέτει Εθνικής εμβέλειας Διαγνωστικό Κέντρο για προσδιορισμό ασθενειών, ζωικών εχθρών, ζιζανίων καθώς και περιπτώσεων φυτοτοξικότητας παρέχοντας οδηγίες για την αντιμετώπιση τους. Παρέχεται εργαστηριακή εξέταση ασθενών και προσβεβλημένων φυτών και γεωργικών προϊόντων προερχόμενων από διάφορες περιφερειακές υπηρεσίες του ΥπΑΑΤ, αγρότες, ιδιώτες και εταιρείες από όλες τις περιοχές της Ελλάδας για εξακρίβωση των παθογόνων ή μη αιτιών, εχθρών και ζιζανίων. Επίσης, γίνεται προσδιορισμός αρθρόποδων (το 80% όλων των ειδών ζώων που ζουν σήμερα είναι αρθρόποδα) υγειονομικής σημασίας. Προσφέρονται οδηγίες, γίνεται ταυτοποίηση και αξιολόγηση της ανθεκτικότητας των αρθρόποδων.

Τέλος, το Μ.Φ.Ι. οργανώνει ή συμμετέχει στην οργάνωση συνεδρίων, επιστημονικών εκδηλώσεων, θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης επιστημόνων σε θέματα που άπτονται των δραστηριοτήτων του. Επιπροσθέτως, εκπαιδεύει προπτυχιακούς ή μεταπτυχιακούς φοιτητές για διενέργεια Διδακτορικών Διατριβών, Εργασιών για Διπλώματα Ειδίκευσης, πτυχιακών Εργασιών, σε συνεργασία με ΑΕΙ και ΤΕΙ της χώρας και του εξωτερικού.

Τομείς Ερευνητικής Δραστηριότητας

Στους στρατηγικούς, ερευνητικούς και επιστημονικούς τομείς του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου πρωτεύοντα ρόλο διαδραματίζουν η Ελληνική Γεωργία και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, η εφαρμογή της Εθνικής και Ευρωπαϊκής πολιτικής στον τομέα της αειφόρου γεωργίας και των αγρό- οικοσυστημάτων, τα σύγχρονα επιστημονικά επιτεύγματα στον τομέα της έρευνας των γεωπονικών επιστημών, της τεχνολογίας, της βιολογίας και της χημείας καθώς και οι εντεταλμένες επιστημονικές εργασίες βάσει θεσμοθετημένων αρμοδιοτήτων για την κάλυψη αναγκών και υποχρεώσεων της χώρας.

1. Φυτουγεία, δηλαδή η προστασία του φυτικού κεφαλαίου της χώρας από επιβλαβείς οργανισμούς καραντίνας στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης και της κλιματικής αλλαγής. Στα πλαίσια της φυτουγείας, πραγματοποιούνται επισκοπήσεις για την αναγνώριση και διατήρηση προστατευομένων ζωνών από επιβλαβείς οργανισμούς καραντίνας. Λέγοντας επισκόπηση εννοείται το σύνολο των ενεργειών- γραμμή εργασιών με βάση την βιολογία συγκεκριμένων επιβλαβών οργανισμών, την αγρονομία και το περιβάλλον της εξεταζόμενης ζώνης, χρησιμοποιώντας ενδεδειγμένες μεθόδους ανάλυσης, συμπεριλαμβανόμενου του ελέγχου καλλιεργητικού υποστρώματος και της καλλιέργειας. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένα καθεστώς διενέργειας τακτικών και συστηματικών επισκοπήσεων που πραγματοποιούνται σε ενδεδειγμένες χρονικές περιόδους. Επίσης, διενεργούνται φυτοϋγειονομικοί εργαστηριακοί έλεγχοι εισαγόμενων και εξαγόμενων φυτών και φυτικών προϊόντων, πραγματοποιούνται αναλύσεις επικινδυνότητας επιβλαβών οργανισμών (καραντίνας) φυτών. Σε όλα τα παραπάνω εφαρμόζεται η φυτοϋγειονομική νομοθεσία σε Εθνικό, Ευρωπαϊκό και Διεθνές επίπεδο.

2. Φυτοπροστασία με στόχο την ανάπτυξη ολοκληρωμένων συστημάτων παραγωγής με χρήση αγροχημικών σε μικρή κλίμακα, έχοντας στο επίκεντρο την ασφάλεια του καταναλωτή και του περιβάλλοντος. Χρησιμοποιώντας σύγχρονες μεθόδους ταχείας και αξιόπιστης ανίχνευσης επιτυγχάνεται η διάγνωση ασθενειών και ο προσδιορισμός εχθρών σε καλλιέργειες. Έχοντας γνώση των αιτιολογικών παραγόντων που επιφέρουν ζημιές και ασθένειες στα καλλιεργούμενα φυτά καθώς και των τρόπων αντιμετώπισης τους, αναπτύσσονται στρατηγικές διαχείρισης των επιβλαβών οργανισμών με φυσικές, βιολογικές, βιοτεχνολογικές και χημικές μεθόδους. Τέλος, εφαρμόζονται συστήματα σύγχρονης τεχνολογίας, σύμφωνα με τις αρχές της Γεωργίας Ακριβείας για τη μείωση των εισροών, δηλαδή εφαρμόζονται γεωργικές πρακτικές που εστιάζονται σε συγκεκριμένες περιοχές του χωραφιού και σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή ώστε να προσδιοριστούν με ακρίβεια οι ανάγκες της καλλιέργειας στα συγκεκριμένα σημεία και να έχουμε εφαρμογή ουσιών μόνο σε αυτά με απώτερο σκοπό τη προστασία του περιβάλλοντος αλλά και τη μείωση του κόστους.

3. Προστασία της δημόσιας υγείας από έντομα διαβιβαστές νοσημάτων, μέσω παρακολούθησης της παρουσίας και εξάπλωσης νέων ειδών κουνουπιών για την χώρα μας, μέσω της ανάπτυξης στρατηγικών αντιμετώπισης κουνουπιών σε αστικό και αγροτικό περιβάλλον με σκοπό τη προστασία των κατοίκων αστικών και αγροτικών περιοχών από νοσήματα που μεταδίδονται από έντομα διαβιβαστές. Επακόλουθο όλων των παραπάνω είναι η μελέτη της αποτελεσματικότητας ουσιών φυσικής προέλευσης, π.χ. φυτικά εκχυλίσματα ή αιθέρια έλαια σε συνδυασμό με εντομοκτόνο απωθητική ή ελκυστική δράση με σκοπό τη χρήση τους σε προγράμματα αντιμετώπισης με μεθόδους φιλικές προς το περιβάλλον.

4. Ασφαλή και ποιοτικά τρόφιμα- προστασία καταναλωτή, μέσω της ανίχνευσης υπολειμμάτων γεωργικών φαρμάκων και άλλων ρυπαντών σε νωπά και μεταποιημένα τρόφιμα και παιδικές τροφές και με τον έλεγχο του πόσιμου νερού για υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων και άλλων ρυπαντών.

5. Προστασία του περιβάλλοντος και των εθνικών φυσικών πόρων. Οι υδατικοί πόροι αναγνωρίζονται σημαντικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως σημαντικά οικοσυστήματα και ανεξάρτητα από τις χρήσεις τους οφείλουμε να διατηρήσουμε τη ποιότητα τους σε αποδεκτά επίπεδα. Η Οδηγία- Πλαίσιο (2000/60/Ε.Κ.) για τα νερά εισάγει πρώτη φορά σε περιβαλλοντική ευρωπαϊκή νομοθεσία τη σημασία της καλής κατάστασης όλων των οργανισμών ενός οικοσυστήματος όχι μόνο από το φυσικοχημικό περιβάλλον αλλά και από τη παρουσία και τη ποικιλία των οργανισμών που διαβιούν σε αυτό. Για τους λόγους αυτούς πραγματοποιούνται έλεγχοι επιφανειακών, υπόγειων υδάτων και εδάφους για υπολείμματα γεωργικών φαρμάκων και άλλων ρυπαντών. Εξετάζεται η ανάπτυξη γενικών αλλά και εξειδικευμένων δεικτών παρακολούθησης (ουσίες και οργανισμοί που βοηθούν στην έγκαιρη ανίχνευση και παρακολούθηση) περιβαλλοντικής ποιότητας με την εφαρμογή νέων τεχνολογιών. Διερευνώνται στρατηγικές για τη μείωση των σημειακών ρυπάνσεων, πηγών που εκβάλλουν σε εντοπισμένα σημεία όπως είναι αγωγοί και αποχετευτικά δίκτυα που καταλήγουν σε υδάτινους αποδέκτες. Παράλληλα γίνονται βιοδοκιμές σε υδρόβιους οργανισμούς για τη μελέτη των οικοτοξικολογικών επιπτώσεων από τη χρήση γεωργικών φαρμάκων με ταυτόχρονη στόχευση στη διατήρηση της βιοποικιλότητας του αγρό- περιβάλλοντος.

6. Άνθρωπος "Προστασία κατοίκων αγροτικών περιοχών και εργαζόμενων στην γεωργία". Μεγάλους κινδύνους υποκρύπτει για την υγεία των αγροτών αλλά και για την υγεία των κατοίκων των αγροτικών περιοχών η μη ορθολογική χρήση φυτοφαρμάκων. Επομένως, επιβάλλεται η ανάπτυξη μεθόδων και πρόδρομων δεικτών ανίχνευσης επιπτώσεων στην υγεία από την έκθεση αγροτικών πληθυσμών σε γεωργικά φάρμακα, καθίσταται αναγκαίος ο έλεγχος έκθεσης αγροτικών πληθυσμών σε ψεκαστικό νέφος ( μετακίνηση σταγονιδίων του ψεκαστικού υγρού κατά την εφαρμογή των γεωργικών φαρμάκων και κατάληξη τους όχι στην καλλιέργεια για την οποία προορίζεται αλλά σε περιοχές που δεν αποτελούν στόχους) με την ανάπτυξη και εφαρμογή στρατηγικών ελέγχου της διασποράς. Πολύ σημαντικό σημείο κρίνεται και η χρήση μέσων ατομικής προστασίας προσαρμοσμένων στις ειδικές συνθήκες της Νότιας Ευρωπαϊκής ζώνης.

Συμμετοχή Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου σε ερευνητικά προγράμματα

Τα τελευταία χρόνια το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο συμμετείχε σε ερευνητικά προγράμματα συγχρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων, από τον Εκτελεστικό Οργανισμό για την Υγεία και τους Καταναλωτές, από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας, από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, από διάφορους δημόσιους φορείς και από την Γεωργική Βιομηχανία. Ενδεικτικά ορισμένα από τα υλοποιούμενα προγράμματα είναι τα ακόλουθα:

Sage10 (Life+ Περιβάλλον)

Το θέμα το οποίο προέκυψε ήταν η εγκατάλειψη της ελαιοκαλλιέργειας για οικονομικούς αλλά και άλλους λόγους. Μια τέτοια κίνηση ενέχει περιβαλλοντικούς κινδύνους όπως 1) διαταραχή κύκλου ζωής τροφικών σχέσεων και βιωσιμότητας ειδών της τοπικής πανίδας, 2) αύξηση του κινδύνου διάβρωσης των εδαφών και ερημοποίησης, 3) διατάραξη του ισοζυγίου νερού και απώλεια υγρασίας από το έδαφος, 4) μείωση της γονιμότητας του εδάφους και 5) αύξηση του κινδύνου εμφάνισης και εξάπλωσης πυρκαγιών λόγω των ξερών ζιζανίων που παραμένουν στο έδαφος.

Οι περιοχές μελέτης του προγράμματος ήταν στην Πελοπόννησο η περιοχή Χώρα Τριφυλλίας, στον νομό Μεσσηνίας και στην Κρήτη οι περιοχές Πεζών του νομού Ηρακλείου και Μεραμβέλλου στον νομό Λασιθίου.

Στόχοι προγράμματος:

• Ανάπτυξη μεθόδου εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων στην ελαιοκαλλιέργεια για την τεκμηριωμένη ιεράρχηση όλων των δυνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ως ένα εργαλείο για τον προγραμματισμό περιβαλλοντικών βελτιώσεων στα πλαίσια εφαρμογής του ISO 14001 και του EMAS στην πρωτογενή παραγωγή
• Ενσωμάτωση της μεθόδου σε ένα σύστημα τεχνικής στήριξης ομάδων παραγωγών με στόχο να παρέχονται στους παραγωγούς συμβουλευτικές υπηρεσίες για το πώς μπορούν να πετύχουν πιο αποτελεσματική χρήση των πόρων τους με απώτερο στόχο την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του αγρο-οικοσυστήματος
• Επικύρωση της μεθόδου και πιλοτική εφαρμογή της σε τρεις περιοχές της χώρας, από εκπαιδευμένους επιβλέποντες γεωπόνους
• Χρήση των ποσοτικοποιημένων δεδομένων που προέρχονται από την εφαρμογή της μεθόδου προκειμένου να επιτευχθεί μείωση των επιπτώσεων και βελτίωση για το περιβάλλον, και ειδικά όσον αφορά στη χρήση των φυσικών πόρων (ενέργεια, νερό, έδαφος, βιοποικιλότητα) και τη μείωση των ρύπων (αγροχημικών, CO₂ κλπ)
• Τυποποίηση της μεθόδου προκειμένου να μπορεί να εφαρμοστεί ως «Εθελοντικός Οδηγός» κατά την εφαρμογή του ISO14001 και του EMAS στην πρωτογενή παραγωγή ελιάς και λαδιού
• Παράδοση της μεθόδου για χρήση σε ευρύτερο επίπεδο τόσο στην καλλιέργεια της ελιάς άλλων χωρών όσο και σε άλλες σημαντικές ελληνικές καλλιέργειες  με τροποποιήσεις κρατώντας όμως τις αρχές και την αναπτυχθείσα μεθοδολογία

Life+ Conops

Development and Demonstration of management plans against the climate change enhanced – invasive mosquitoes in S. Europe. Αρκετά από τα είδη κουνουπιών τα οποία είναι χωροκατακτητικά (invasive mosquito species-IMS) έχοντας εισαχθεί στην Ευρωπαϊκή επικράτεια βρήκαν ιδανικές περιβαλλοντικές και κλιματολογικές συνθήκες. Το αποτέλεσμα ήταν η εγκατάστασή τους η οποία ευνοήθηκε και από την κλιματική αλλαγή τις τελευταίες δεκαετίες. Το LIFE CONOPS στοχεύει στην ανάπτυξη ολοκληρωμένων σχεδίων διαχείρισης των χωροκατακτητικών κουνουπιών (invasive mosquito species-IMS). Με τον τρόπο αυτό θα εξασφαλιστεί αφενός ο έλεγχος της εξάπλωσης και της εγκατάστασής τους σε όλη την Ευρώπη και αφετέρου η προστασία του περιβάλλοντος. Ειδικότερα για τη χώρα μας, τα δεδομένα που σχετίζονται με τη διασπορά και την εποχιακή διακύμανση των χωροκατακτητικών κουνουπιών κρίνονται απαραίτητα για το σχεδιασμό και εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων αντιμετώπισής τους. Δεδομένου ότι η ορθολογική διαχείριση των αρθροπόδων υγειονομικής σημασίας προλαμβάνει κινδύνους για τη δημόσια υγεία, σπατάλη δημόσιου χρήματος και φαινόμενα αναποτελεσματικότητας, τα ευρήματα του συγκεκριμένου προγράμματος θα βοηθήσουν στο σχεδιασμό των έργων που ως στόχο έχουν την ορθή αντιμετώπιση των ασθενειών που μεταδίδουν τα χωροκατακτητικά κουνούπια.

EcoPest (Life+ Περιβάλλον)

Περιοχή μελέτης του προγράμματος ήταν η λεκάνη του Βοιωτικού Κηφισού (Ακόντιο, Άγιος Βλάσιος, Χαιρώνεια και Θούριο) έκτασης 9.000, 5 εκταρίων και με τη συμμετοχή 231 παραγωγών. Οι καλλιέργειες στις οποίες εφαρμόσθηκε το πιλοτικό αυτό πρόγραμμα ήταν το βαμβάκι, το καλαμπόκι και η βιομηχανική ντομάτα.

Αντικείμενο του προγράμματος ήταν να αναπτύξει, να παρουσιάσει και να εφαρμόσει μια οικονομικά βιώσιμη στρατηγική για την ορθολογική χρήση γεωργικών φαρμάκων και λιπασμάτων, μέσω του ελέγχου των εισροών και της αποτελεσματικής αντιμετώπισης των κινδύνων.

Τελικός στόχος του προγράμματος ήταν η υποβολή βιώσιμων προτάσεων προς τους αρμόδιους φορείς για τη περιβαλλοντική και αγροτική πολιτική, προκειμένου να συνεισφέρει το πρόγραμμα με τα αποτελέσματα του στις τρέχουσες απαιτήσεις αλλά και στις μελλοντικές νομοθετικές ρυθμίσεις.

Τα σημαντικότερα σημεία του προγράμματος:

• Καθιέρωση συστήματος λήψης αποφάσεων για την ορθολογική χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων.
• Προσδιορισμός και διαχείριση βασικών παραγόντων οι οποίοι οδηγούν σε καταστάσεις υψηλού κινδύνου για τον χρήστη και το περιβάλλον κατά τη διάρκεια αγροτικών δραστηριοτήτων.
• Παρακολούθηση της επίδρασης των αγροτικών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον και καθορισμός εξειδικευμένων δεικτών για την συγκεκριμένη περιοχή με σκοπό την συνολική εκτίμηση της περιβαλλοντικής ποιότητας της περιοχής.
• Εκπαίδευση και κατάρτιση τοπικών παραγόντων (επαγγελματίες χονδρικής και λιανικής εμπορίας φυτοπροστατευτικών προϊόντων, ψεκαστές, αγρότες, σύμβουλοι) στην ορθολογική χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων
• Υποβολή βιώσιμων προτάσεων προς τους αρμόδιους για την περιβαλλοντική και αγροτική πολιτική φορείς για την ανταπόκριση της χώρας στις τρέχουσες απαιτήσεις και τις μελλοντικές νομοθετικές ρυθμίσεις

Το έργο Ecopest βραβεύτηκε ανάμεσα στα 4 καλύτερα της Ευρώπης για το έτος 2012 μετά την ολοκλήρωση του.

Hydrosense (Life+ Περιβάλλον)

Καινοτόμες τεχνολογίες ακριβείας για βελτιστοποίηση της άρδευσης και ολοκληρωμένη διαχείριση καλλιεργειών σε περιβάλλοντα έλλειψης νερού.

Σκοπός του προγράμματος: Να βελτιωθεί  η αποτελεσματικότητα χρήσης του νερού, των χημικών λιπασμάτων και των φυτοφαρμάκων σε μία σημαντική Μεσογειακή καλλιέργεια (βαμβάκι), υιοθετώντας τις αρχές της γεωργίας ακριβείας και εξελιγμένες τεχνολογίες τηλεπισκόπισης.

Άλλα προγράμματα συγχρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή

7ο Κοινοτικό Πλαίσιο- 5 προγράμματα που αφορούν σε Έρευνα και Υποδομές

• BPI- PlantHeal (REGPOT, FP7): Ανάπτυξη του Μπενακείου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου ως Κέντρου Αριστείας στους τομείς της Φυτοϋγείας και Φυτοπροστασίας.
• BROWSE, FP7/ENV/2010: Μοντέλα έκθεσης ψεκαστών παρευρισκόμενων, κατοίκων αγροτικών περιοχών και εργατών σε φυτοπροστατευτικά προϊόντα.
• HEROIC, FP7: Health and Environmental Risks: Organisation, Integration and and Cross- fertilisation of Scientific knowledge. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα στοχεύει στην δημιουργία και στον συντονισμό ενός δικτύου εμπειρογνωμόνων το οποίο δίκτυο θα λειτουργεί ώστε να υπάρχει επικοινωνία και στενότερη σύνδεση στους ακόλουθους τομείς: την εκτίμηση κινδύνου για τον άνθρωπο και την αντίστοιχη για το περιβάλλον και την εκτίμηση κινδύνου και την διαχείριση κινδύνου.
• CO-FREE, FP7: Innovative strategies for copper- free low input and organic farming systems.Το πρόγραμμα στοχεύει στην μελέτη εναλλακτικών τρόπων/ μέσων για την αντικατάσταση των φυτοπροστατευτικών προϊόντων που έχουν σαν βάση τους τον χαλκό.
• PALMPROTECT, FP7: Strategies for the eradication and containment of the invasive pests Rhynchophorus ferrugineus Olivier and Paysandisia archon Burmeister. Το ερευνητικό πρόγραμμα σκοπό έχει την ανάπτυξη αξιόπιστων μεθόδων σχετικά με την έγκαιρη διάγνωση, εκρίζωση, καταπολέμηση και περιορισμό των ξυλοφάγων εντόμων καραντίνας: Rhynchophorus ferrugineus (ρυγχοφόρος των φοινικοειδών) και Paysandisia archon.

7ο Κοινοτικό Πλαίσιο- 4 προγράμματα που αφορούν σε θέματα αγροτικής πολιτικής, δημιουργίας δικτύων και συνεργασιών

• European Phytosanitary Research Coordination
• Συμμετοχή εργαστηρίων και επιστημόνων του Μ.Φ.Ι. στα εξής προγράμματα: COST Action 873, COST Action 862 και COST Action FA0806

Επίσης, τα τελευταία χρόνια υλοποιούνται τα εξής:

Τέσσερα προγράμματα συγχρηματοδοτούμενα από την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων (EFSA) και τον Εκτελεστικό Οργανισμό για την Υγεία και τους Καταναλωτές (EAHC).

Έξι προγράμματα συγχρηματοδοτούμενα από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας.

Τέσσερα προγράμματα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Τέσσερα προγράμματα άλλων δημόσιων φορέων.

Επτά προγράμματα Έρευνας της Γεωργικής Βιομηχανίας.

Συνεργασίες

Το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο συνεργάζεται με Εθνικά και Διεθνή, Ακαδημαϊκά και Ερευνητικά Ινστιτούτα, είναι Εντεταλμένος Φορέας- Συνεργάτης της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων, Εντεταλμένος Φορέας της DG Enlargement και αποτελεί την Εθνική εκπροσώπηση σε μόνιμες επιτροπές εμπειρογνωμόνων όπως EFSA, FAO- WHO, CIPAC και σε Ευρωπαϊκούς Οργανισμούς Ελέγχων.

Η συμβολή του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου στην προοπτική της ελληνικής γεωργίας

Με γνώμονα την γνώση και την συσσωρευμένη εμπειρία και στόχους την ποιότητα, την ασφάλεια και την ανταγωνιστικότητα, το ερευνητικό ινστιτούτο στοχεύει στην ανάληψη εθνικού ρόλου για την στήριξη και ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας, στην απευθείας σύνδεση της έρευνας με την αγροτική παραγωγή για καλύτερη αξιοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων προς όφελος της ελληνικής γεωργίας, στην συνεχή εξειδίκευση του επιστημονικού του δυναμικού σε πεδία που απουσιάζουν όχι μόνο από το ίδιο το ινστιτούτο αλλά και από ολόκληρη την χώρα και τέλος στην υποστήριξη της επιχειρηματικότητας μέσω της μείωσης του κόστους και της τυποποίησης της ποιότητας.

Επιπλέον, το Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο όντας ερευνητικό ινστιτούτο, με πρωτοπόρο ρόλο στο πεδίο δράσης του, επιδιώκει να αναδειχθεί η αναγκαιότητα για συντονισμό στην Νοτιοανατολική Ευρώπη για θέματα που αφορούν την αγρό- περιβαλλοντική ασφάλεια, όπως οικολογικό αποτύπωμα, αποτύπωμα άνθρακος, ορθολογική χρήση γεωργικών φαρμάκων, δείκτες περιβαλλοντικής παρακολούθησης κ.α. καθώς και για την δημιουργία Ευρωπαϊκών Εργαστηρίων Αναφοράς για φυτοϋγειονομικούς ελέγχους.

Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο
Στεφ. Δέλτα 8, Κηφισιά-Αθήνα, 14561
Τηλ. 210-8180204

Άρθρο για το 2019.kalliergo.gr
της Σοφίας Παπάζογλου, Τεχνολόγος Γεωπόνος - Msc Διαχείριση Περιβάλλοντος