Φτιάχνετε σπιτικό κρασί;

Φέτος είναι η δεύτερη χρονιά που επιχειρώ να φτιάξω το δικό μου κρασί.
Πέρυσι έμαθα πολλά με μεγάλο κόστος.
Πηγή των πληροφοριών μου ήταν άρθρα που διάβασα στο internet.
Άλλα τα έλεγαν καλά και άλλα όχι τόσο καλά.

Μάλλον ακολούθησα αυτά που δεν τα έλεγαν καλά με αποτέλεσμα να πετάξω το μεγαλύτερο μέρος του μούστου που με κόπο και πολλά όνειρα έφτιαξα.

Φέτος, καθώς είμαι λίγο πιο έμπειρος, έγραψα ένα άρθρο για την παραγωγή σπιτικού οίνου (κρασιού).
Μπορείτε να το διαβάσετε εδώ: 2019.kalliergo.gr/home-kalliergo/pos-fti...-krasi-29082011.html

Θα χαιρόμουν πολύ να μοιραστείτε μαζί μας τις δικές σας εμπειρίες και συμβουλές!

Αγαπητέ Ηλία,
Διάβασα με πολύ προσοχή όλα όσα τόσο γλαφυρά γράφεις για τό περιπετειώδες ταξίδι σου στον κόσμο του κρασιού που πέρυσι άρχισες .Η διαδρομή σου είναι ενδιαφέρουσα ,οι γνώσεις που απέκτησες σε τόσο μικρό διάστημα αξιοζήλευτες και οι όποιες αποτυχίες σου ανάξιες λόγου.Εν πάσει περιπτώσει όλα αυτά δείχνουν ότι ήλθες για να μείνεις και να συνεχίσεις αυτό το τόσο ιδιαίτερο ταξίδι.
Εγώ αυτό το ταξίδι το άρχισα πρίν 15 χρόνια τελείως συμπτωματικά.Είχα ένα οικόπεδο στο χωριό και είχα βαρεθεί να το ξεχορταριάζω κάθε χρόνο και να ακούω τα παράπονα και τις απειλές των γειτόνων για κίνδυνο πυρκαγιάς υποβάθμιση του περιβάλλοντος κ.τ.λ. και σκεπτόμουν πως να το αξιοποιήσω μιας και δεν σκεφτόμουν να οικοδομήσω.Ημουν διακοπές με την γυναίκα μου σε κάποιο νησί τέλος Ιουλίου αρχές Αυγούστου,πηγαίναμε σε κάποια παραλία που μας είχαν συστήσει,τριγύρω η απόλυτη ξεραϊλα , κρανίου τόπος και ξαφνικά βλέπω μπροστά μου μιά καταπράσινη όαση,ήταν ένα αμπέλι στις δόξες του.Αυτό ήταν ,όταν όλα ξεραίνονται το αμπέλι προβάλει αγέρωχο καταπράσινο ελπιδοφόρο , δεν χρειάστηκε δεύτερη σκέψη ,την επόμενη σεζόν με συνοπτικές διαδικασίες το αμπέλι ήταν γεγονός.Δεν το μετάνιωσα ποτέ.
Τώρα για τον εξοπλισμό και την διαδικασία της οινοποίησης θα πω και εγώ την άποψη μου.
ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ
Για αρχή ο εξοπλισμός που περιγράφεις είναι ικανοποιητικός.
Εγώ έχω 1500-2000 κιλά σταφύλια τον χρόνο και φυσικά δεν με καλύπτουν οι λεκάνες για την πολτοποίηση και έτσι αγόρασα ένα σπαστήρα αποβοστρυχωτή,πολύ χρήσιμο εργαλείο γιατί ταυτόχρονα αφαιρεί τα τσάμπουρα και τις ξερές και πολλές σάπιες ρώγες και έτσι κερδίζω χρόνο,κόπο και ποιότητα.
Για την ζύμωση ο ανοξείδωτος κάδος είναι πολύ καλός για τους λόγους που περιγράφεις, όμως καλό είναι να είναι κωνικός στην βάση του για πιο εύκολη αφαίρεση της οινολάσπης
Για την ωρίμανση θα προτιμούσα καλά δρύινα βαρέλια τα οποία στυφάρω κάθε χρόνο μετά τον καθαρισμό καί την απολύμανση με δρυινα ρετάλια που προμηθεύομαι απο φιλικό ξυλουργείο.
Μπορεί να υπερβάλω λίγο αλλά ο χώρος που οινοποιώ κλιματίζεται τους λόγους τους ξέρεις να μην τους επαναλαμβάνω.
Το αμπέλι το καλύπτω με δίχτυα για προστασία απο πουλιά,έντομα κλπ και έτσι η πρώτη ύλη είναι άριστης ποιότητας,το βασικότερο.
Ο χρόνος απο το αμπέλι στο βαρέλι πρέπει να είναι ο μικρότερος δυνατός.
Εδώ θα ήθελα να πώ ότι κρασί χωρίς συντηρητικά και εννοώ μεταμπισουλβίτ, είναι ουτοπία , και μόνο απο τύχη θα κάνεις αξιοπρεπές κρασί,εξ άλλου επιτρέπεται και στην βιολογική οινοποίηση.
Η οξείδωση αρχίζει απο το σπάσιμο της πρώτης ρώγας στο αμπέλι γι αυτό καλό είναι να πασπαλίζουμε τα σταφύλια στα τελάρα για μεγαλύτερη προστασία και συμπληρώνουμε το υπόλοιπο αμέσως μετά την πολτοποίηση.
Μετά απο 12 ώρες περίπου κάνουμε την πρώτη απολάσπωση του μούστου ή φιλτράρουμε με ένα χοντρό φίλτρο.Οσο καθαρότερος είναι ο μούστος τόσο πιό ήρεμος είναι ο βρασμός και αποφεύγεται το φαινόμενο της οσμής του κλούβιου αυγού.
Μετά το τέλος της ζύμωσης προβαίνουμε πάλι σε απολάσπωση και προσθέτουμε πάλι την ανάλογη ποσότητα μεταμπισουλβίτ.
Ενας πρακτικός τρόπος για να μην προβληματιζόμαστε αν έχει η οχι τερματιστεί η ζύμωση είναι ο παρακάτω.
Ανοίγουμε μιά τρύπα στην τάπα του βαρελιού και προσαρμόζουμε ένα σωληνάκι του οποίου το άλλο άκρο βυθίζεται σε ένα μπουκάλι με νερό έτσι ούτε οξειδώνεται ο ζυμωμένος μούστος και αν παρ ελπίδα συνεχίζεται η ζύμωση μπορεί το διοξείδιο του άνθρακος να εξέρχεται μέσω του νερού υπο μορφή φυσαλίδων.
Τα βαρέλια πρέπει να είναι τελείως γεμάτα και κατά διαστήματα να συμπληρώνουμε.Η χρήση πίρου να αποφεύγεται γιατί το μόνο που κάνει είναι να διευκολύνει την ροή του κρασιού και να εισάγει αέρα στό βαρέλι με αποτέλεσμα να το οξειδώνει.
Τέλος για καλύτερα αποτελέσματα τον Μάρτιο εμφιαλώνουμε το κρασί.........και στην υγειά μας.Αλλα έξοδα πάλι, χρειαζόμαστε ένα φίλτρο ένα ταπωτικό μηχάνημα μπουκάλια,φελούς καψύλια εττικέτες...........
τι να κάνουμε οι αδυναμίες έχουν κόστος.
Καληνύχτα γι απόψε και αν σας κούρασα δεν θα το ξανακάνω
Συνεχίζεται..............

Καλά τα πάμε παιδιά. Συγχαρητήρια στον Ηλία που δε γράφει μόνο, είναι ένας πραγματικός εργάτης, δηλαδή πραγματικός διανοούμενος και όχι μούφα! Γι αυτό είμαι κι εγώ εδώ. Ηλία τίποτα δεν πρέπει ο άνθρωπος να λέει ή να γράφει αν δεν έχει μια πραγματική σχέση με το θέμα του. Και πάλι συγχαρητήρια.
Και ο φίλος μας ο DOMVOS είναι μεθοδικός και πραγματικός, όχι θεωρητικός. Εγώ θα μείνω λίγο πίσω, δε θα συμβουλέψω, αν και έχω φτιάξει πολλές φορές κρασί. Έχω φτιάξει κρασί καλό, όμως για να συμβουλέψω δεν μπορώ. Δεν είμαι τέλεια ικανοποιημένος με τον εαυτό μου. Ξέρω πώς γίνεται, δεν έχω όμως ποτέ εφαρμόσει τα πάντα απ' όσα ξέρω. Και δεν ξέρω τα πάντα. Και στην πράξη τα πράγματα είναι λίγο περίπλοκα. Μόνο κάνοντας πάλι και πάλι κρασί μπορείς να μάθεις. Το δρύινο βαρέλι είναι το καλύτερο, όμως να είναι καλοφτιαγμένο, με χοντρές δούγες (=τάβλες του βαρελιού). Είναι ακριβή κατάσταση.
Έχω ένα δρύινο βαρέλι που έχει μέσα κρασί εννέα χρόνια. Ε, και; Είμαι βλάκας, αφού η στάθμη έχει κατέβει πολύ και δεν έχω συμπληρώσει, το βαρέλι δεν είναι σωστά τοποθετημένο, δεν έχω εμφιαλώσει το κρασί και το έχω στο βαρέλι όλα αυτά τα χρόνια, δεν το έχω ξελασπώσει ποτέ και τόσα άλλα αμαρτήματα έχω κάνει. Αφού δε μου χάλασε ως τώρα πρέπει να είμαι πολύ τυχερός. Τώρα ξέρω αυτό δεν θα πάθει τίποτα. Δεν ξέρω όμως τι να κάνω παρακάτω. Ένας αδερφός μου μου ζήτησε να του δώσω να ρίξει στο δικό του κρασί για να φτιάξει το χρώμα. Έτσι του έδωσα και το πήγε στο χημείο. Του είπε ο χημικός ότι το κρασί είναι τέλειο και να ρίξει άφοβα όσο θέλει. Έριξε κι έφτιαξε καλό κρασί.
Εγώ θέλω να γεμίσω το βαρέλι πάλι, είναι διακοσοπενηντάρι, αλλά δεν τολμάω, φοβάμαι μη χαλάσω το κρασί, φοβάμαι μη συμβεί κάτι και δεν εξελιχτούν καλά τα πράγματα. Ο παππούς μου κι ο πατέρας μου ήξεραν τα πάντα, έκαναν ό,τι ήθελαν, τότε εγώ όμως δεν ενδιαφερόμουν και τόσο πολύ, ειδικά για το κρασί. Μόνον ανακαλώντας στη μνήμη μου τις πράξεις τους προσπαθώ να συνδεθώ με το παρελθόν.
Απλά λέω ότι σας παρακολουθώ, σας διαβάζω με ενδιαφέρον μεγάλο. Φέτος θα μοιραστώ το σταφύλι από το αμπελάκι μας με τον αδερφό μου. Ο πατέρας μας δεν είναι πια εδώ να μας συμβουλέψει. Πρώτη χρονιά θα βάλουμε κρασί χωρίς καμιά συμβουλή, με ευθύνη δηλαδή δική μας. Στις αρχές του Οκτώβρη. Είναι λίγο ορεινό.
Καλό σας βράδυ.

DOMVOS και Κράνιος,
Γράφετε πολύ καλά!
Δε μπορώ να σας συναγωνιστώ, ούτε στις εμπειρίες ούτε στο χειρισμό του λόγου.
Χαίρομαι μόνο που είστε εδώ και συμμετέχετε-συμβάλετε με τις γνώσεις και την εμπειρία σας.

@Domvos
"τριγύρω η απόλυτη ξεραϊλα , κρανίου τόπος και ξαφνικά βλέπω μπροστά μου μιά καταπράσινη όαση,ήταν ένα αμπέλι στις δόξες του.Αυτό ήταν ,όταν όλα ξεραίνονται το αμπέλι προβάλει αγέρωχο καταπράσινο ελπιδοφόρο , δεν χρειάστηκε δεύτερη σκέψη ,την επόμενη σεζόν με συνοπτικές διαδικασίες το αμπέλι ήταν γεγονός.Δεν το μετάνιωσα ποτέ."
Πολύ αληθινή εικόνα. Αποτελεί μέρος της γοητείας της αμπέλου που δεν είχα αντιληφθεί μέχρι τα τώρα. Το περιέγραψες πολύ καλά!

@Κράνιος
Σε ευχαριστώ, αλλά με υπερτιμάς. Ερασιτέχνης είμαι που ψάχνομαι.
Καλή επιτυχία στο νέο κρασί, τόσο σε εσένα όσο και στον αδερφό σου. Ο πατέρας σας θα είναι εκεί μέσα από τις παραστάσεις και τις γνώσεις που σας κληρονόμησε.

Φίλε DOMVOS
να σε ρωτήσω: Μήπως έχεις δικιμάσει ή σκέφτεσαι στο μέλλον την προζυμωτική κρυοεκχύλιση ; την διαδικασία που αφήνεις για 2-3 μέρες σε θερμοκρασία 8-10 βαθμούς τα μαύρα σταφύλια πριν τη ζύμωση ;
Δεν άκουσα πολλά δοκίμασα μια φορά κρασί που μου είπανε πως χρησιμοποιήσανε τη μέθοδο και τα αποτελέσματα μου άρεσαν.

όσο για το " κρασί χωρίς συντηρητικά και εννοώ μεταμπισουλβίτ, είναι ουτοπία, και μόνο απο τύχη θα κάνεις αξιοπρεπές κρασί " θα μου επιτρέψεις κάποιες διαφωνίες. Αν συμφωνήσω στο να βάλω μεταμπισουλφίτ πες μου πόσοι βάζουν την ενδεδειγμένη ποσότητα. Και τέλος αλήθεια τα παλιότερα χρόνια στα απομακρισμένα χωριά με τα καλά αλλά και φημισμένα τους κρασιά που βρίσκαν μεταμπισουλφίτ ;

Παιδιά Δείτε και αυτό :

Φίλε κηπουρέ,
Όχι δεν έχω δοκιμάσει την προζυμωτική κρυοεκχύλιση ούτε τώρα αλλά και στο μέλλον πολύ χλωμό το βλέπω και θα σου πω γιατί.
Η προζυμωτική κρυοεκχύλιση είναι μια διαδικασία που εφαρμόζεται από πολλά σύγχρονα οινοποιία με σκοπό την αύξηση του αρωματικού δυναμικού όσον αφορά τις λευκές ποικιλίες και την τόνωση του σώματος και του χρώματος όσον αφορά τις ερυθρές ποικιλίες σταφυλιών.
Για να το πετύχουμε αυτό χρειάζεται κατ αρχή ένας εκραγιστήρας για να ξεχωρίσουμε τις ρώγες από τα τσάμπουρα.Οι ρώγες διοχετεύονται στην συνέχεια με αντλία σε μία ειδική ανοξείδωτη δεξαμενή όπου ψύχονται στους 8-10 βαθμούς περίπου για 6 ή 8 ή 12 ώρες ανάλογα με την ποικιλία και την καθαρότητα του σταφυλιού ,σε ατμόσφαιρα διοξειδίου του θείου και διοξειδίου του άνθρακα.Στην συνέχεια γίνεται ήπια έκθλιψη του σταφυλοπολτού και παίρνουμε το 30 με 40% του μούστου που προωθείται για ζύμωση και εν συνεχεία για παλαίωση και εμφιάλωση ο δε υπόλοιπος μούστος πηγαίνει στο πιεστήριο για περαιτέρω πίεση ,και ο μούστος που θα πάρουμε θα ζυμωθεί και αυτός θα χρησιμοποιθεί για την πλήρωση των ασκών που κυκλοφορούν στο εμπόριο ή θα διοχετευθεί σαν χύμα κρασί στις περισσότερες ταβέρνες.
Όπως καταλαβαίνεις δεν είναι εύκολη υπόθεση για την ερασιτεχνική οικιακή οινοποίηση χωρίς αυτό να είναι και απαγορευτικό.
Ας έρθουμε στο δεύτερο θέμα που αφορά τα συντηρητικά στα οποία και επιμένω.Και φυσικά δεν μπορώ να σου πω πόσοι βάζουν την ενδεδειγμένη ποσότητα μεταμπισουλφίτ αυτό είναι θέμα ατομικής ευθύνης.
Και ερχόμαστε τώρα στο τελευταίο θέμα ,που εύρισκαν οι παλιότεροι μεταμπισουλφίτ.
Το θειάφισμα ήταν γνωστό από αρχαιοτάτων χρόνων και η απολύμανση των δοχείων, βαρελιών γινότανε με θειαφοκέρι το οποίο έκαιγε για μέρες μέσα στο κλειστό βαρέλι.
Ως συντηρητικό και σφραγιστικό χρησιμοποιούσαν και το ρετσίνι εξ ου και ο ρητινίτης οίνος των αρχαίων η δική μας ρετσίνα. Επίσης χρησιμοποιούσαν και την πίσσα και άλειφαν το εσωτερικό των αγγείων και τα σφράγιζαν επίσης για προστασία από την οξείδωση εξ ου και ο πισσίτης οίνος των αρχαίων.
Ακόμα έσκαβαν λάκκους στο χώμα και τα έθαβαν για τον ίδιο λόγο.
Τέλος πρέπει να σου απαντήσω που εύρισκαν στα χωριά, με τα καλά και φημισμένα τους κρασιά, το μεταμπισουλφίτ. Δεν το εύρισκαν, έκαναν μερικά από αυτά που έκαναν και οι αρχαίοι.Το καλό κρασί είναι θέμα οινικής κουλτούρας που αλλάζει από εποχή σε εποχή και από τόπο σε τόπο,έτσι ένα καλό κρασί του χτές δεν αποκλείεται να το βλέπαμε σαν ένα κακό ξύδι σήμερα. Θα έχεις ακούσει την έκφραση << έχω ένα κρασί κονιάκ>> όπερ μεθερμηνευόμενο=κρασί με οξείδωση του κερατά.Επειδή όμως η οξείδωση είναι μια αργή διαδικασία δεν το αντιλαμβάνονταν και εξακολουθούσαν να πιστεύουν ότι πίνουν ένα καλό κρασί.
Φίλε κηπουρέ είμαι πάντα εδώ να σου απαντήσω ,εφ όσον μπορώ,σε θέματα που ξέρω και σε ενδιαφέρουν.

Μετα απο αυτα που διαβαζω τα τοσο εξειδικευμενα για ερασιτεχνες που κανουν σπιτικο κρασι μου προσανατολισατε τη διαθεση να αγορασω κρασι απο τη καβα.Δεν υπαρχει τροπος να ειναι πιο απλη η συζητηση μηπως προσπαθησουμε κι εμεις ;Δεν λεω οτι ειναι ευκολη υποθεση αλλα αν γινεται η μεθοδολογια της παρουσιασης να ειναι πιο σαφης.Ειναι δηλαδη,τοσο δυσκολο να κανει καποιος κρασι μονος του.Αυτη την εικονα εισπρατω και απογοητευομαι.

Είπα ότι δεν θέλω να καθοδηγήσω κάποιον για να φτιάξει καλό κρασί. Ο λόγος είναι ότι φοβάμαι μη γίνω περίγελος των σκυλιών! Είναι πράγματι πολλά τα μυστικά, είναι δύσκολο το άθλημα, τι να κάνουμε. Όσα μυστικά και να κατέχω, παραδέχομαι ότι είμαι αρχάριος. Έτσι νοιώθει κάθε οινοποιός. Είναι ένα ατέλειωτο ταξίδι γνώσης και αναζήτησης της απόλαυσης το κρασί. Είναι αλήθεια ότι εκτός από τη γενική και ακαδημαϊκή γνώση, υπάρχουν και μυστικά που κρατιούνται καλά κρυμμένα,άλλα είναι πατέντες, άλλα είναι τυχαίες ανακαλύψεις, άλλα είναι κοινά μυστικά που κάποιοι νομίζουν ότι μόνον αυτοί κατέχουν.
Όμως θα δώσω στο φίλο μου τον sunrize οδηγίες για να φτιάξει κρασί στο σπίτι του. Κρασί που θα το πιει από τα μέσα περίπου του Νοέμβρη, μέχρι το Μάρτιο - Απρίλιο.
Φίλε μου μη με παρεξηγήσεις. Είμαι τελείως ειλικρινής. Όταν λέω εγώ καλό κρασί, θέλω να πω πλην όλων των άλλων χαρακτηριστικών, κρασί που να μπορεί να αντέξει πολλά χρόνια, που μπορεί να υποστεί παλαίωση.
Μπορεί κάποιος να περιορίσει τις απαιτήσεις του χωρίς να σημαίνει αυτό ότι θα παραβιάσει τις αρχές του. Θα περιορίσουμε τις απαιτήσεις μας, εντάξει; Δε θα παλιώσουμε το κρασί. Θα το καταναλώσουμε μέσα στη χειμερινή σεζόν. Και μάλιστα θα φτιάξουμε ένα κρασάκι τρομερό. Οι βαρελόφρονες θα διαφωνήσουν, μη δίνεις σημασία. Εγώ ο Κράνιος σου λέω ότι θα ενθουσιαστούν οι γυναίκες που θα το δοκιμάσουν, κι όλοι αυτοί που γενικά δεν έχουν ιδιαίτερη αδυναμία στο κρασί. Τι λες; Θα το κάνουμε για φέτος; Θα φτιάξουμε ένα κρασάκι ευχάριστο χωρίς σκληρά χαρακτηριστικά, ίσως και λίγο γλυκό! Μη με ρωτήσεις πώς το ξέρω, είναι άλλο θέμα. Θα είναι και λίγο ύπουλο, διότι μπορεί κάποιος να παρασυρθεί και να πιει αρκετό. Όμως το αλκοόλ θα του τη δώσει στο κεφάλι.
Επίσης σου λέω ότι μπορεί κάτι να πάει στραβά, δεν ξέρω τι ακριβώς θα έχει φταίξει αφού δεν θα το φτιάξω εγώ ο ίδιος, μια λεπτομέρεια, και το κρασί να μην πετύχει. Οι πιθανότητες να μην πετύχει είναι μία στα χίλια.
Αν λοιπόν πεις ναι, αρχίζουμε.

Ευχαριστώ φίλε DOMVOS για την αναλυτική σου απάντηση. Η ερώτηση απευθύνθηκε σε σένα γιατί :
1ο από όσα διάβασα είσαι πολύ καλά οργανωμένος για ερασιτέχνης στο κρασί και
2ο γιατί σχετικά πρόσφατα δοκίμασα κόκκινο κρασί από ξινόμαυρο που χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος και είχε γίνει μια σχετική συζήτηση.
Ξεκίνησα πριν 5 χρόνια οινοποίηση αγοράζοντας σταφύλια και παράλληλα ετοίμαζα λίγες ρίζες για αμπέλι που με τα χρόνια επεκτείνονται. Το λάθος της αρχής ήταν πως από τη βιασύνη της εποχής δεν ρώτησα πολλά πράγματα. Και με τα λάθη έμαθα. Όπως από φίλους, από το Ιντερνετ, από βιβλία κλπ μαθαίνω και συνεχίζω να θέλω να μαθαίνω. 'Αλλωστε η γνώση δεν σταματά. Και πολλά θέλω και εφαρμόζω. Κρασί έχω κάνει και καλό αλλά και έχω χαλάσει κρασί (περισσότερο φταίει το ότι θέλω να εφαρμόζω). Παίρνω γνώμες και φίλων και οινολόγου και φυσικά συγκρίνω.
Η ποσότητα σε σταφύλια είναι μέχρι 150 κιλά τη χρονιά. Εχω μια μικρη αποθήκη για ζύμωση και συντήρηση με όχι καλές συνθήκες.
Στο κρασί δεν έχω βάλει μέχρι τώρα μεταμπισουλφίτ. Το κρατάω σε ΙΝΟΧ με παραφινέλαιο ή σε ξύλινο 30άρι βαρέλι και λόγω ... ποσότητας καταναλώνεται άμεσα. Θέλω και αποζητώ το παλιό - την παλια, αγνή διαδικασία και γεύση της άλλοτε εποχής. Ψάχνω μεθόδους όπως λες και συ που μπορει να εφαρμοστούν πιστεύω και σήμερα. (Δες το σύγγραμμα του Μοναχού Αγάπιου). Όχι ότι δεν δέχομαι το σύγχρονο. Αλλά αυτό το βρίσκουμε στο εμπόριο.
Για να απαντήσουμε και στον φίλο sunrize Αν θέλεις να κάνεις κάτι μη επηρεάζεσαι από μια πρόταση με μια-δυο άγνωστες λέξεις. Μπες στον "μεθυστικό" (μη παρεξηγείτε την έννοια) κόσμο της παρασκευής του δικού σου κρασιού ρωτώντας, διαβάζοντας και εφαρμόζοντας και δεν θα βγεις χαμένος σίγουρα. Θα πίνεις το δικό σου κρασί και ....
Νάστε καλά - Στην υγειά μας.

Νοιώθω την ανάγκη να επανέλθω και να προσθέσω δυό λόγια ακόμα σε ότι έχω γράψει μέχρι τώρα.Αισθάνομαι πολύ στενόχωρα αν ήμουν η αιτία να απογοητευθεί ο φίλος sunrize . Τα πράγματα είναι πολύ πιό απλά,αυτά που έγραψα ήταν μιά απάντηση σε μια εξειδικευμένη ερώτηση του φίλου μας του κηπουρού,μέχρι εκεί.Θα έχετε διαπιστώσει ότι υπάρχει ενδιαφέρον για την οικιακή οινοποίηση απο αρκετούς,και καλά κάνουν,των οποίων οι γνώσεις και οι απαιτήσεις διαφέρουν,και έτσι φυσικό είναι να είναι και απλές και εξειδικευμένες οι τοποθετήσεις μας ,στο κάτω-κάτω προσωπικές απόψεις καταθέτουμε δεν αντιδικούμε. Συμφωνώ και με αυτά που γράφει ο ευφυέστατος φίλος μας ο Κράνιος και θα κλείσω για απόψε με μια τελευταία άποψη.
Το κρασί δεν το φτιάχνουμε εμείς,φτιάχνεται μόνο του,είναι και αυτό δουλειά της μητέρας Φύσης και την ευθύνη αυτή την έχει αναθέσει στούς μύκητες και τα βακτήρια.Σε εμάς απομένει να δημιουργήσουμε τις προυποθέσεις και το περιβάλλον ίσως και με την προσωπική μας πινελιά ώστε να μπορέσει να κάνει την δουλειά της η Φύση οπως ξέρει.
Καλή σας νύχτα.