Λίπανση των Εσπεριδοειδών (πορτοκαλιά, λεμονιά, μανταρινιά). Συμπτώματα τροφοπενιών και αντιμετώπιση.

Ποιός άλλος πέρα από αυτούς που ζουν από την καλλιέργεια και επεξεργασία εσπεριδοειδών μπορεί να δώσει τις κατάλληλες οδηγίες για τη λίπανσή τους;

Αυτό είναι ένα άρθρο του Γεωπόνου, Παν. Παπαδάκου, Γεν. Διευθυντού του Αγροτικού Συνεταιρισμού Επεξεργασίας Εσπεριδοειδών Αμυκλών Σπάρτης "ΛΑΚΩΝΙΑ".

Γενικά περί θρεπτικών στοιχείων και λίπανσης

Η γνώση των παραγωγών στο θέμα της λίπανσης είναι πολύ σημαντική και κρίσιμη στη βελτίωση της ποιότητας, αύξηση της ποσότητας και μείωση του κόστους παραγωγής και ως εκ τούτου είναι πάντα χρήσιμο να ασχολείται κανείς με την πληροφόρηση και τη μελέτη του.

Τα θρεπτικά στοιχεία κατατάσσονται ως εξής:

• Στοιχεία Οργανογόνα: Ανθρακας, υδρογόνο, οξυγόνο, άζωτο.
• Μακροστοιχεία: Φώσφορος, κάλιο, θείο, ασβέστιο, μαγνήσιο, σίδηρος.
• Μικροστοιχεία: Μαγγάνιο, χαλκός, ψευδάργυρος, βόριο, κοβάλτιο, μολυβδένιο, ιώδιο, χλώριο, βανάδιο.
• Δευτερεύοντα Στοιχεία: Πυρίτιο, αργίλιο, φθόριο , νικέλιο, χρώμιο, τιτάνιο.
• Ευκαιριακά Στοιχεία: Βρώμιο, καίσιο, μόλυβδος, σελήνιο, τελλούριο, αρσενικό, άργυρος, λίθιο, χρυσός, κασσίτερος.

Τα εσπεριδοειδή για να δώσουν ικανοποιητική παραγωγή ποσοτικά και ποιοτικά θέλουν γόνιμα εδάφη, υδατοπερατά, όχι συμπαγή αργιλώδη, ούτε ασβεστώδη, αλλά  λίγο όξινα (άριστο ΡΗ =6), με πλούσια ποτίσματα.

Όλα τα απαραίτητα θρεπτικά στοιχεία θα πρέπει να είναι σε αφομοιώσιμη μορφή και σε ισορροπημένες ποσότητες (αναλογίες) την κατάλληλη εποχή, ώστε τα δένδρα να αναπτυχθούν φυσιολογικά. Λέγοντας ισορροπημένες ποσότητες εννοούμε ούτε  υπερβολικές, γιατί μπορεί τα δένδρα να παρουσιάσουν τοξικότητες, μείωση της ποιότητας κ.ά., ούτε ελλειμματικές, γιατί μπορεί να παρουσιάσουν τροφοπενίες.

Δηλαδή “αρρώστιες” που οφείλονται στην κακή θρέψη και παρουσιάζονται με ειδικά συμπτώματα, τα οποία συνδέονται με τη μη κανονική απορρόφηση των στοιχείων που βρίσκονται σε ανεπάρκεια.

Τονίζεται και πάλι ότι η χρησιμοποίηση οποιουδήποτε λιπάσματος πρέπει να είναι “κανονική” και “λογική” και μόνο μετά από συνεργασία και υπόδειξη Γεωπόνου.

Η υπερβολική χρήση λιπασμάτων, εκτός του ότι αυξάνει το κόστος παραγωγής, μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες στα δένδρα με δυσμενείς επιπτώσεις στην ανάπτυξη, την παραγωγικότητα και την ποιότητα των καρπών τους.

Η χορήγηση των θρεπτικών στοιχείων μπορεί να γίνει είτε στο έδαφος υπό στερεά μορφή (κοκκώδη), είτε στο έδαφος διαλυμένα στο νερό άρδευσης (υδρολίπανση), είτε με ψεκασμό των φύλλων (διαφυλλική λίπανση), αφού διαλυθούν σε νερό στη σωστή αναλογία.

Για την ποσότητα του λιπάσματος που πρέπει να χρησιμοποιούμε παίρνουμε υπόψιν το μέγεθος του δένδρου, το είδος και τη γονιμότητα του εδάφους, το είδος ή την ποικιλία του εσπεριδοειδούς, το υποκείμενο πάνω στο οποίο είναι εμβολιασμένο, κ.λ.π.

Άρα σε μεγάλα δένδρα χορηγούμε μεγαλύτερη ποσότητα, όπως και σε άγονα, φτωχά εδάφη.

Σε αμμώδη εδάφη επίσης χορηγούμε μεγαλύτερη ποσότητα αζώτου συγκριτικά με τα βαριά αργιλώδη, αφού σε αυτά γίνεται εύκολα η έκπλυσή του με το πότισμα.

Απεναντίας στα βαριά αργιλώδη ρίχνουμε μεγαλύτερη ποσότητα Καλίου από ότι στα αμμώδη, γιατί η άργιλος το συγκρατεί και έτσι τα δένδρα δυσκολεύονται να το προσλάβουν.

Σε μέσης σύστασης εδάφη πρέπει να χρησιμοποιούνται από τους παραγωγούς μέτριες ποσότητες λιπασμάτων.

Τα κύρια στοιχεία στη λίπανση των εσπεριδοειδών

1.  Άζωτο (Ν)

Είναι το κατ εξοχήν ιστοπλαστικό στοιχείο των φυτών (και όλων των ζωντανών οργανισμών).

α) Η λίπανση με άζωτο έχει τα εξής αποτελέσματα:

Θετικά:

• αυξάνει τη βλαστική ανάπτυξη.
• αυξάνει τον αριθμό των καρπών που δένουν και ωριμάζουν.
• αυξάνει την απόδοση σε χυμό.
• αυξάνει την αντοχή τους στους παγετούς.
• Αρνητικά:
• μειώνει το μέγεθος των καρπών.
• αυξάνει τα πάχος του φλοιού.
• μειώνει τα σάκχαρα και τη βιταμίνη C
• αυξάνει την οξύτητα.
• καθυστερεί την ωρίμανση και επαναπρασινίζει τις όψιμες ποικιλίες (Βαλέντσια) την άνοιξη και το καλοκαίρι.
• Οι καρποί είναι χωρίς γεύση, μαλακοί, με σάρκα υδαρή και δεν αντέχουν στη διακίνηση (εξαγωγή).

Όλα αυτά είναι πιο έντονα όσο χορηγείται το άζωτο σε μεγαλύτερη περίσσεια και μάλιστα σε καθεστώς ανεπάρκειας φωσφόρου.

β) Η ανεπάρκεια αζώτου στις πορτοκαλιές προκαλεί:

• Χλώρωση (κιτρίνισμα) σε όλο το έλασμα των φύλλων των κορυφών πριν την Ανοιξιάτικη βλάστηση (χλωμοπράσινα -λευκοκίτρινα). Μετά την αναβλάστηση γενικεύεται σε όλα τα φύλλα.
• Ελάττωση της βλάστησης κατά την Άνοιξη.
• Πρόωρη φυλλόπτωση.
• Έντονο κιτρίνισμα και των νεύρων των φύλλων.

γ) Αντιμετώπιση

Τα κυριότερα απλά αζωτούχα χημικά λιπάσματα που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για τη λίπανση της πορτοκαλιάς είναι:

• Θειϊκή αμμωνία (21 % σε άζωτο): Είναι αρκετά ευδιάλυτη και για να απορροφηθεί πρέπει στο χώμα να υποστεί τη διαδικασία της νιτροποίησης (5-8 εβδομάδες). Αρα πρέπει να χορηγηθεί τουλάχιστον 5 εβδομάδες πριν την άνθηση (δεύτερο δεκαπενθήμερο Μαρτίου). Συνιστάται να επιχώνεται, πλην ελαφρών, διαπερατών και μη ασβεστούχων εδαφών. Συγκρατείται από τα κολλοειδή της αργίλου (δεν εκπλένεται εύκολα από το νερό άρδευσης).
• Νιτρική αμμωνία (33,5% σε άζωτο): Έχει άζωτο κατά 1/2 Νιτρικό άμεσα απορροφήσιμο και κατά 1/2 αμμωνιακό, είναι λίπασμα ευφλεκτο,ταχείας ενέργειας, πολύ ευδιάλυτο, για αυτό χρησιμοποιείται επιφανειακά, δεν συγκρατείται όμως καθόλου από τα κολλοειδή της αργίλου (εΰκολα εκπλένεται),
• Ασβεστούχος Νιτρική αμμωνία (26% σε άζωτο): Είναι Νιτρική αμμωνία αναμεμειγμένη με ασβέστη (3:1). Έχει 1/2 νιτρικό άζωτο και 1/2 αμμωνιακό. Χρησιμοποιείται σε εδάφη με έλλειψη ασβεστίου, επιφανειακά, χρήσιμο όμως είναι να επικαλυφθεί (επίχωση στα 5-7 εκατ.).
• Νιτροθειική αμμωνία (26% σε άζωτο): Είναι Νιτρική αμμωνία αναμεμειγμένη με θειική (50%:50%). Έχει 1/4 νιτρικό άζωτο και 3/4 αμμωνιακό. Είναι το κατ εξοχή οξινοποιό αζωτούχο λίπασμα (μειώνει το ΡΗ του εδάφους) και πρέπει να επιχώνεται.
• Ουρία (46% σε άζωτο): Είναι βραδείας λιπαντικής απόδοσης, αφού χρειάζεται πρώτα να διασπαστεί σε αμμωνία και μετά να νιτροποιηθεί ώστε να μπορεί να απορροφηθεί. Για αυτό χρησιμοποιείται στο έδαφος τουλάχιστον 7-8 εβδομάδες πριν την άνθιση (αρχές Μαρτίου) και στους διαφυλλικους ψεκασμούς σε δόση κάτω του 1% καθαρής ουρίας, με σκευάσματα, χωρίς διουρία. Πρέπει να επιχώνεται διαφορετικά οι απώλειες αζώτου είναι πολύ μεγάλες.

δ) Εφαρμογή αζωτούχου λίπανσης

Προσθέτουμε στο έδαφος 0,4-0,8 μονάδες αζώτου ανά δένδρο, ανάλογα με το μέγεθος του και τη σύσταση του εδάφους.

Αυτό αντιστοιχεί περίπου με:

• 2-5 κιλά θειικής αμμωνίας  (21- 0- 0).
• 1,5 - 2,5 κιλά νιτρικής αμμωνίας (33,5 - 0 - 0).
• 2 - 3,5 κιλά ασβεστούχου νιτρικής αμμωνίας και νιτροθειικής αμμωνίας (26-0-0).
• 1 - 2 κιλά ουρίας (46- 0-0 ).

Η αζωτούχος λίπανση πρέπει να χορηγείται σε μια δόση ή το πολύ σε δυο δόσεις, εκ των οποίων η πρώτη τα 3/4 του συνόλου και η δεύτερη, το 1/4 (μετά τη πτώση των πετάλων από τα άνθη). Δεν πρέπει να ρίχνεται αργότερα γιατί ενδεχόμενα να καθυστέρηση την ωρίμανση, να μειώσει την ποιότητα των καρπών (φούσκωμα, κατσάρωμα), να παρατείνει τη βλάστηση το Φθινόπωρο και έτσι αυξήσει την ευαισθησία των δένδρων στο κρύο (παγετό) κλπ.

Η φωσφορική αμμωνία (16- 20- 0 ή 20- 10- 0) πρέπει να αποκλεισθεί από τη λίπανση της πορτοκαλιάς, γιατί έχει σχέση με το κατσάρωμα (εσχάρωση) των καρπών.

2. Φώσφορος (Ρ)

Αν και σπάνια έχει παρατηρηθεί στην Ελλάδα έλλειψη φωσφόρου στα εσπερ/δή, η κανονική τροφοδότηση του δένδρου με αυτόν είναι πολύ σημαντική για τη δημιουργία καλής ποιότητας καρπών.

α) Η λίπανση με φωσφορούχες ενώσεις έχει τα εξής αποτελέσματα:

Θετικά:

• Βελτιώνει την  ποιότητα των καρπών.
• Αυξάνει την απόδοση του σε χυμό.
• Μειώνει την οξύτητα.
• Μειώνει το πάχος του φλοιού (“μαγληνός” καρπός).
• Δεν επηρεάζει, το μέγεθος του καρπού.
• Βελτιώνει τη διαθεσιμότητα του Μαγγανίου.
• Η κανονική τροφοδοσία επιδρά ευμενώς στο χρόνο ωρίμανσης.

Αρνητικά:

• Η υπερβολική χρήση του επιδρά δυσμενώς στο χρόνο ωρίμανσης των καρπών (καθυστερεί την ωρίμανση).
• Μειώνει τη διαθεσιμότητα του ψευδάργυρου (προκαλεί τροφοπενία ψευδαργύρου).
• Μειώνει τη διαθεσιμότητα του χαλκού.

β) Η ανεπάρκεια φωσφόρου προκαλεί:

• Μείωση της αύξησης του δένδρου (μικρή ζωηρότητα, ασθενής βλάστηση, φύλλα θαμποπράσινα που πέφτουν γρήγορα, νέα φύλλα λίγα και μικρά).
• Αυξάνει την οξύτητα και μειώνει τα σάκχαρα.
• Μειώνει τη περιεκτικότητα σε χυμό.
• Καθυστερεί την ωρίμανση.
• Αυξάνει το πάχος του φλοιού.
• Οι καρποί γίνονται μαλακοί και το κέντρο τους κούφιο (χαλαρό).

γ) Αντιμετώπιση

Τα κυριότερα φωσφορούχα λιπάσματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην πορτοκαλιά είναι:

• Το απλό υπερφωσφορικό (0- 20- 0): Είναι το κυρίως χρησιμοποιούμενο λίπασμα στην Ελλάδα. Έχει τη μεγαλύτερη διαλυτότητα και κινητικότητα στο έδαφος από άλλες ενώσεις φωσφόρου. Αυτές όμως είναι σχετικά πολύ μικρές για αυτό επιβάλλεται το λίπασμα να επιχωθεί στο έδαφος.
• Τα πυκνά υπερφωσφορικά  (0- 44/46- 0).
• Τα πολυφωσφορικά (0- 65/82- 0).

δ) Εφαρμογή Φωσφορικής λίπανσης

Προσθέτουμε στο έδαφος 0,4-0,8 μονάδες φωσφόρου κατά το χειμώνα και κατόπιν ενσωματώνονται απαραίτητα σε αυτό,σε βάθος όμως όχι πάνω από 5-7 εκατ. Η επικάλυψη επιβάλλεται λόγω της ελάχιστης κινητικότητας και διαλυτότητας του φωσφόρου στο έδαφος. Αυτό αντιστοιχεί με 2-4 κιλά (0- 20- 0).

3. Κάλιο (Κ)

α) Η λίπανση με κάλιο έχει τα εξής αποτελέσματα:

Θετικά:

• Συντελεί στην αύξηση του μεγέθους των καρπών.
• Βελτιώνει τη δομή της σάρκας (βαραίνει ο καρπός).
• Αυξάνει την αντοχή των δένδρων στη ξηρασία.
• Αυξάνει την αντοχή των δένδρων στο κρύο.

Αρνητικά:

• Αυξάνει την Οξύτητα του χυμού.
• Προκαλεί πάχυνση του φλοιού (καρποί χονδρόφλουδοι και τραχείς).
• Καθυστερεί την ωρίμανση.
• Μειώνει τη περιεκτικότητα σε χυμό.
• Επηρεάζει δυσμενώς τη διαθεσιμότητα του μαγνησίου.

β) Η ανεπάρκεια καλίου στις πορτοκαλιές προκαλεί:

• Εξασθένηση της βλάστησης με διάχυτη χλώρωση.
• Καρούλιασμα των φύλλων και ανθόπτωση.
• Καρπούς μικρού μεγέθους με λεπτό λείο φλοιό.
• Είναι καρποί πολύ γλυκείς (έχουν περισσότερα σάκχαρα).
• Στα φύλλα μικρές καστανές ή νεκρωτικές κηλίδες.

γ) Αντιμετώπιση

Τα κυριότερα καλιούχα λιπάσματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είναι:

• Το θειικό κάλιο (0- 0- 48): Έχει μικρή διαλυτότητα στο νερό και κινητικότητα στο έδαφος, για αυτό δεν χρησιμοποιείται επιφανειακά αλλά ενδοεδαφικά αφού παραχωθεί. Εάν ριφθεί επιφανειακά (σε περίπτωση εφαρμογής ακαλλιεργησίας) η αποτελεσματικότητα του μειώνεται σημαντικά. Θεωρείται η καλύτερα προσαρμοσμένη μορφή καλιούχου λιπάσματος σε όλα τα εδάφη.
• Νιτρικό κάλιο (13- 0- 44/46): Έχει καλύτερη κινητικότητα από όλα τα καλιούχα σκευάσματα, αυξημένη αποτελεσματικότητα και φυσικά 13%  άζωτο υπό νιτρική μορφή (άμεσα αφομοιώσιμο).

δ) Εφαρμογή λίπανσης καλίου

Προσθέτουμε στο έδαφος κατά το χειμώνα 0,5-1 μονάδα καλίου, δηλαδή περίπου  1-2 κιλά θειικού ή νιτρικού καλίου ανά δένδρο και απαραίτητα τα ενσωματώνουμε με ελαφρά επίχωση (5-7 εκατ). Δυνατόν η λίπανση με κάλιο να γίνεται κάθε 3-4 χρόνια με ποσότητες 4-5 κιλά θειικού καλίου ανά δένδρο.

4. Μικτά και σύνθετα λιπάσματα

Στις λιπάνσεις είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν μικτά λιπάσματα, δηλαδή τέλεια μηχανικά μίγματα απλών  μορφών όπως το (4- 8- 12), ή και σύνθετα, δηλαδή χημικές ενώσεις δύο ή τριών στοιχείων, όπως η φωσφορική αμμωνία ( 16- 20- 0  και 20- 10- 0) , το (11- 15- 15), το (12- 12- 12) και το (8- Ι6- Ι6).

Υπόδειξη: Οι παραγωγοί θα πρέπει να χρησιμοποιούν απλά χημικά λιπάσματα και όχι σύνθετα ή μικτά. Εάν τα χρησιμοποιήσουν αυτό θα πρέπει  να γίνει μόνο μετά συνεργασία με Γεωπόνο, γιατί είναι δυνατόν να έχουν άσχημες επιπτώσεις στη ποιότητα και ποσότητα της παραγωγής τους.

Ιχνοστοιχεία

Τροφοπενία σιδήρου

Είναι η πιο κοινή χλώρωση (κιτρίνισμα) και απαντιέται περισσότερο στη λεμονιά και από τη πορτοκαλιά στα αιματόσαρκα (σαγκουίνια, κ.ά.). Ο σίδηρος είναι απαραίτητος στα φυτά γιατί παίζει σημαντικό ρόλο στο σχηματισμό χλωροφύλλης και στην αναπνοή τους.

Συμπτώματα:

Τα φύλλα χάνουν σιγά - σιγά το πράσινο χρώμα τους, με πρώτα τα νέα φύλλα της κορυφής των βλαστών, μέχρις ότου γίνουν κίτρινα, ενώ τα νεύρα τους εξακολουθούν να παραμένουν πράσινα. Σε προχωρημένα στάδια κιτρινίζουν και τα νεύρα, ξεραίνονται οι βλαστοί της κορυφής, η παραγωγή μειώνεται και υποβαθμίζεται ποιοτικά. Η τροφοπενία εντείνεται από υπερβολική υγρασία, τον κακό αερισμό του εδάφους, την υπερβολική φωσφορική λίπανση, το υπερβολικό ασβέστιο, την υπερβολική ποσότητα ψευδαργύρου και την υπερβολική περιεκτικότητα του νερού άρδευσης σε δισανθρακικά άλατα.

Συνιστάται:

• Να αποφεύγεται η υπερβολική φωσφορική λίπανση και τα βαθιά οργώματα.
• Σε ασβεστούχα εδάφη να μη γίνεται υπερβολική άρδευση.
• Λιπάσματα όπως η θειική αμμωνία το θειικό κάλιο και η κοπριά που κατεβάζουν το ΡΗ του εδάφους βοηθούν στην αντιμετώπιση της.
• Όταν η τροφοπενία είναι ελαφράς μορφής ψεκάζουμε με οργανικό (χηλικό) σίδηρο την εποχή της βλάστησης (Ανοιξη ή αρχές Φθινοπώρου σε δόση 0,1%.
• Όταν η τροφοπενία είναι προχωρημένου σταδίου προσθέτουμε στο έδαφος κατά την Άνοιξη Οργανικό σίδηρο σε δόση ανάλογα με τη περιεκτικότητα του σε σίδηρο π.χ. σεκεστρέν 150-200/δένδρο) ή ανόργανο θειικό σίδηρο μέχρι 2 κιλά ανά δένδρο (είναι βραδείας ενέργειας).

Τροφοπενία Ψευδάργυρου

Είναι από τις πιο διαδεδομένες τροφοπενίες στην Ελλάδα και παρατηρείται περισσότερο στη πορτοκαλιά παρά στα άλλα εσπεριδοειδή.

Ο ψευδάργυρος είναι απαραίτητος στο σχηματισμό της χλωροφύλλης, μερικών ορμονών αύξησης των φυτών, όπως και αρκετών απαραίτητων ενζύμων που διευκολύνουν τον μεταβολισμό (θρέψη).

Συμπτώματα:

Στην αρχή στα φύλλα εμφανίζονται διάσπαρτες χλωρωτικές κηλίδες. Τα νεύρα και το υπόλοιπο έλασμα των φύλλων παραμένουν πράσινα. Σιγά - σιγά οι κίτρινες κηλίδες εξαπλώνονται και πιάνουν ολόκληρο το φύλλο. Η τροφοπενία μπορεί να οφείλεται σε ανεπαρκή ποσότητα του στοιχείου στο έδαφος, σε χαμηλή διαλυτότητα του που υπάρχει σε υψηλό ΡΗ, στην ύπαρξη μεγάλων ποσοτήτων από φώσφορο, κάλιο, άζωτο, χαλκό κλπ., την υπερβολική εδαφική υγρασία και την άφθονη λίπανση με κοπριά. Προκαλεί επίσης μικροφυλλία στα νέα φύλλα και βραχυγονάτωση. Η παραγωγή μειώνεται ποσοτικά και υποβαθμίζεται ποιοτικά. Οι καρποί γίνονται μικροί, χονδρόφλουδοι, ξυλώδεις, στεγνοί και άνοστοι.

Συνιστάται:

• Να αποφεύγονται οι υπερβολικές λιπάνσεις με φώσφορο, κάλιο και άζωτο.
• Να αποφεύγεται η υπερβολική άρδευση.
• Με την έναρξη της βλάστησης την Άνοιξη ( όταν έχει φθάσει το 1/3 του τελικού μήκους της) είναι απαραίτητος ένας ψεκασμός με θειικό ψευδάργυρο 23%, σε δόση 300 γρμ. στα 100 κιλά νερό, με προσθήκη διαβρεκτικού ή ανάμειξη με 150 γρμ. σβησμένο ασβέστη. Να γίνεται  καλό λούσιμο του δένδρου.
• Ο ψεκασμός αυτός να μην γίνεται κατά την άνθηση.
• Είναι δυνατόν επίσης να επαναληφθεί στη μικρή βλάστηση του Φθινοπώρου.
• Μπορεί να χρησιμοποιηθεί και οξείδιο του ψευδαργύρου σε δόση 0,2%.
• Να χρησιμοποιείται το σκεύασμα ΖΙΝΕΒ σαν μυκητοκτόνος στο ψεκασμό κατά της φυτόφθορας, γιατί βασικό του στοιχείο είναι ο ψευδάργυρος.

Τροφοπενία Μαγνησίου

Είναι βασικό συστατικό της χλωροφύλλης των φυτών και η έλλειψη του απαντιέται συνήθως σε εκλυμενα εδάφη (Δ. Ελλάδα), με περισσότερο ευαίσθητο είδος τη φράπα, αλλά και όλα τα λοιπά εσπεριδοειδή.

Συμπτώματα:

Προκαλεί μεσονεύριες χλωρωτικές κηλίδες κατά μήκος τού φύλλου που τελικά ενώνονται αφήνοντας μια περιοχή στη βάση του πράσινη σε σχήμα αιχμής λόγχης (ή βέλους). Παρουσιάζονται κυρίως στα παλαιά φύλλα ιδίως το Φθινόπωρο. Τα φύλλα πέφτουν πρόωρα, τα δένδρα γίνονται ευαίσθητα στους παγετούς, η παραγωγή μειώνεται και υποβαθμίζεται η ποιότητα τους.

Συνιστάται:

• Να περιορισθεί η λίπανση με κάλιο ή κοπριά, γιατί δεν διευκολύνουν τη διαθεσιμότητα του μαγνησίου.
• Σε μέσης μέχρι ελαφράς αμμώδους σύστασης εδάφη προσθέτουμε το Φθινόπωρο ή στις αρχές Άνοιξης 300 - 500 γρμ. θειικού ψευδαργύρου ανά 40 κιλά καρπό. Τα αποτελέσματα αργούν να φανούν (2-3χρον.)
• Σε βαριά αργιλώδη εδάφη γίνεται μόνο ψεκασμός σε κάθε νέα βλάστηση με νιτρικό μαγνήσιο 1%.
• Ψεκασμός με νιτρικό μαγνήσιο 1%  μπορεί να γίνει και στα αμμώδη εδάφη μέχρι να αντίδραση το θειικό μαγνήσιο από το έδαφος.
• Στο ψεκασμό αυτό προσθέτουμε διαβρεκτικό (προσκολητικό).

Τροφοπενία Μαγγανίου

Είναι απαραίτητο στοιχείο για τη δράση των ενζύμων και για τη σύνθεση της χλωροφύλλης. Παρουσιάζεται σε όλα τα εσπεριδοειδή, η λεμονιά όμως είναι το πιο ευαίσθητο είδος.

Συμπτώματα:

Παρουσιάζονται σε όλα τα φύλλα, κυρίως όμως στα παλαιότερης ηλικίας και είναι πιο έντονα στη σκιαζώμενη πλευρά των δένδρων. Χαρακτηρίζονται από μια όχι πολύ έντονη (ξεθωριασμένη) κίτρινη κηλίδωση ή διαφορετικά σαν πρασινοκίτρινες περιοχές μεταξύ των νεύρων τα οποία όμως με μία ζώνη γύρω τους μένουν πράσινα.

Πλην ακραίων περιπτώσεων δεν επηρεάζεται το μέγεθος των φύλλων, των καρπών και η ποσότητα παραγωγής.

Συνιστάται:

• Να λιπαίνουμε με ουσίες που κατεβάζουν το ΡΗ του εδάφους (νίτρο-θειική αμμωνία, θειάφι, θειική αμμωνία κ.ά.).
• Να χρησιμοποιείται μυκητοκτόνο σκεύασμα που έχει σαν βασικό στοιχείο το μαγγάνιο (MANCΟΖΕB που κυκλοφορεί στο εμπόριο με τα ονόματα M45, DITHANE ULTRA κλπ.).
• Να γίνεται ψεκασμός θεραπευτικά με θειικό μαγγάνιο 1%  στη νέα βλάστηση.

Λοιπές τροφοπενίες

Στα εσπεριδοειδή είναι δυνατόν να παρουσιαστούν ελλείψεις και άλλων στοιχείων, όπως Βορίου, ασβεστίου, χαλκού, κλπ. Τότε είναι απαραίτητη η επίσκεψη του Γεωπόνου στο κτήμα και η αντιμετώπιση τους με τη συνεργασία του και μόνο.

Παν. Παπαδάκος
Γεωπόνος - Γεν. Δ/ντης Αγροτικού Συνεταιρισμού Επεξεργασίας Εσπεριδοειδών Αμυκλών Σπάρτης "ΛΑΚΩΝΙΑ"

Πηγή: http://www.lakoniacoop.gr/gr/?page=4&item=22652