Κωδικοποίηση τοπωνυμίων

Αγαπητοί μου φίλοι
Τα τοπωνύμια είναι λέξεις που φανερώνουν την ιστορία του τόπου μας. Εκείνα όμως που με κάνουν κι ονειρεύομαι είναι αυτά που δεν μπορώ να βρω καμιά αναφορά γλωσσική ή ιστορική. Φαντάζομαι οι ποιητές (οι γνήσιοι ), οι παλιοί φιλόλογοι, (όχι οι φίλοι του λεξικού του Μπαμπινιώτη), οι εικαστικοί καλλιτέχνες (όχι οι δήθεν), οι φυσιολάτρες, οι καλλιεργίτες του kalliergo, οι καθαρόαιμοι άνθρωποι, μπορούν να ταξιδέψουν με τις λέξεις - τοπωνύμια που κανένας δεν ξέρει από πού κρατάει η σκούφια τους.

Προτείνω εδώ να μαζέψουμε και να κωδικοποιήσουμε για πάρτη μας, για να τα απολαύσουμε μαζί με όποιον εννοεί, τέτοια τοπωνύμια.
Το τοπωνύμιο Καστρίτσι δεν θα μ' ενδιέφερε, για παράδειγμα, διότι φαίνεται από πού προέρχεται. Ομοίως αποκλείω λέξεις σαν αυτές: Σπορούλα, Γούβες, Κομμένο Γιοφύρι, Βελούχι, Λάκα, Πόρος, κλπ.

Λοιπόν κάνω την αρχή, και περιμένω να ταξιδέψουμε μαζί. Μ' ενδιαφέρουν κυρίως αυτά που ξέρω ότι είναι ελληνικά. Τα διαλέγω από την κατάληξη και τη δομή τους. Ξέρω επίσης ότι κανένας δεν μου έχει δώσει ως τώρα πειστική απάντηση. Έτσι δεν παραθέτω χιλιάδες τοπωνύμια. Δίπλα από τη λέξη προτείνω να γράφουμε πώς είναι το μέρος αυτό, όχι πιθανή ερμηνεία, αφού έτσι κι αλλιώς δεν έχουμε ακούσει καν.

Μαρτόπολη, είναι περιοχή με χωράφια. Δεν υπάρχει ούτε ίχνος ερειπίων. Βρίσκεται κάτω από πλαγιά βουνού με πολύ μεγάλη κλίση. Θα μπορούσε να έχει χωθεί εκεί μια πόλη; Κάτω κάτω ρέει ποτάμι.
Καραβούλα, είναι γυμνή ράχη βουνού, όχι σε κορυφογραμμή, με μεγάλα δέντρα και χωράφια, με πολύ μεγάλη κλίση.
Λουκιά, είναι επίπεδα σχεδόν χωράφια μικρής έκτασης, δίπλα από το ποτάμι, που ποτίζονται με αυλάκι.
Σουλίδι, είναι λόφος με πουρναρόδασος, κοντά στη συμβολή ενός ποταμού κι ενός χειμάρρου.
Κάκαβος, είναι χωράφια δίπλα από το ποτάμι που ποτίζονται με αυλάκι.
Κουτσοκίνια, είναι χωράφια
Φραγκάκια, χωράφια δίπλα στο ποτάμι, ίσως ποτίζονταν με αυλάκι, μικρής έκτασης.
Θάνα, χωράφια στο βουνό,

Φαντάζομαι ότι πολύ δύσκολα θα προσθέσω κι άλλες λέξεις εγώ προσωπικά. Το αφήνω απάνω σας. Άντε να κάνουμε και λίγη πατριδογνωσία, χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις και απαιτήσεις. Μα τι δύναμη μου μεταδίδουν τέτοιες λέξεις δε λέγεται. Παρακαλώ να μη μας το χαλάσει κανένας σχολαστικός γλωσσολόγος φιλολογάκιας μπαμπινιωτάκης και μας διαλύσει τ' όνειρο. Κάνω έκκληση, μακριά οι μανιακοί της ιστορίας του τόπου και όλοι τούτοι. Αν έχουν να προσθέσουν κάτι, είπα, τέτοια τοπωνύμια, από τον τόπο τους κατά προτίμηση, ώστε να ξέρουν και πώς είναι μορφολογικά το μέρος αυτό που περιγράφει η λέξη.

Υ.Γ. Δεν κοιμήθηκα όλο το μεσημέρι, γιατί κάνει ζέστη. Ευτυχώς μου ήρθε αυτή η επιφοίτηση...

Καλησπέρα Κράνιος,

Δε γνωρίζω καμία από τις λέξεις που αναφέρεις.
Έχω όμως μία απορία σχετικά με το σε τι αναφέρονται.

Π.χ.
Υπάρχει χωριό που λέγεται Καραβούλα;
Σε κάποιο χωριό υπάρχει ένα μέρος του που οι ντόπιοι ονομάζουν Καραβούλα;
Ή είναι γενικές περιγραφές περιοχών; Π.χ. (το λέω απλοϊκά) αγρίοτοπος = Καραβούλα;

Βρήκα αυτά σχετικά με τοπωνύμια της Αττικής-Αθήνα:

Αγάμων = Η πλατεία Αμερικής
Αγιότρηση = Περιοχή στα Νέα Λιόσια
Αγχεσμός = Μέχρι το 1832 ο Λυκαβηττός, μετά τα Τουρκοβούνια
Αέρηδες = Τέρμα της Αιόλου
Αμπατζήδικα = Τσαρουχάδικα, ονομασία της οδού Πανδρόσου στο Μοναστηράκι
Βαριές = Κάτω Κηφισιά
Βοϊδολίβαδο = Περιοχή της φαληρικής παραλίας στο τέρμα της λεωφόρου Συγγρού
Βουρλοπόταμος = Η Αμφιθέα
Βοϊδοπνίχτης = Χείμαρρος που κατέβαινε από το Λυκαβηττό
Βρωμολίμνη = Λίμνη Βουλιαγμένης
Δαρδανέλια = Τοπωνύμιο περιοχής του κέντρου της Αθήνας στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου, Βουκουρεστίου και Κριεζώτου
Δεκοχτούρα = Ονομασία υψώματος απέναντι από το Γηροκομείο στη λεωφόρο Κηφισίας
Δράκος = Το λιμάνι του Πειραιά
Ελαιοτριβεία = Περιοχή στη συμβολή των λεωφόρων Κωνσταντινουπόλεως και Αθηνών και της οδού Σερρών
Θεόσπιτα = Ονομασία της περιοχής της πειραϊκής χερσονήσου μεταξύ της Νέας Καλλίπολης και της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων
Θων = Ονομασία της περιοχής του τέρματος των λεωφόρων Βασιλίσσης Σοφίας και Αλεξάνδρας, στους Αμπελοκήπους, όπου υπήρχε η έπαυλη του Θων, επιμελητή των ανακτόρων επί Γεωργίου Α'
Κουκουριάνοι = Περιοχή από τα Νέα Λιόσια μέχρι το Καματερό στους πρόποδες του Αιγάλεω
Καράουσι = Τουρκική ονομασία της δυτικής πλευράς του Αρείου Πάγου
Κατσικάδικα = Η περιοχή μεταξύ της οδού Πειραιώς και της γραμμής του τρένου των ΗΣΑΠ
Κόκκινα χώματα = Περιοχή στους Αμπελοκήπους
Κουκουβάουνες = H Μεταμόρφωση
Μαγκουφάνα = Η Πεύκη
Μποστάνια = Περιοχή μεταξύ Νέας Σμύρνης και Παλαιού Φαλήρου
Μπύθουλας = Περιοχή του Κολωνού
Νταμαράκια = Περιοχή στο Δήμο Αιγάλεω
Ποδαράδες = Η Νέα Ιωνία
Τραυλός = Περιοχή στη Δροσιά Αττικής
Χεζολίθαρο = Περιοχή μεταξύ Μεταξουργείου και Κεραμεικού

Πηγή: stavrochoros.pblogs.gr/2008/03/ta-topwnymia-ths-attikhs-.html

Καλησπέρα ilias, όλα εντάξει. Δεν έχει και πολύ μεγάλη σημασία η λεπτομέρεια που ρώτησες. Είδες τι ωραίες λέξεις είναι τα τοπωνύμια! Σαν πέτρες που λείανε ο αέρας και το νερό στους αιώνες. Αλήθεια: σ' ένα χωριό της Αχαϊας, στο Μάνεσι Τριταίας, υπάρχει μια μεγάλη πέτρα τσουλήθρα στην οποία φαίνεται να έχουν παίξει τα παιδιά για χιλιάδες χρόνια! Το αυλάκι της τσουλήθρας έχει σχηματιστεί τέλεια στον ασβεστόλιθο από ...τη χρήση! Κάπως έτσι είναι και τα τοπωνύμια. Οι λέξεις αυτές έχουν περάσει μέσα από το χρόνο, μοιάζουν με διαμαντένιους βράχους στο διάστημα που κάποτε ήταν ήλιοι.

Καραβούλα είναι ένα μέρος που έτσι ονομάζουν οι ντόπιοι. Εγώ απλά γράφω δίπλα από τη λέξη, όχι τη σημασία της λέξης, γράφω πώς είναι εκείνο το μέρος, μήπως κάποιος βγάλει κάποιο νόημα. Γι αυτό και δεν έβαλα =. Προτιμώ τα τοπωνύμια για τα οποία δεν μπορεί κάποιος να βρεί τη ρίζα της λέξης. Καρα είναι τούρκικη πρόθεση. Ίσως βγαίνει κάποιο νόημα. Προτιμώ να μην καταφέρω να βγάλω νόημα. Καρα ίσως είναι αραβικό πριν να γίνει τούρκικο. Μπορεί να είναι πολύ αρχαία λέξη, δεν ξέρω. Το μέρος που λένε Καραβούλα δεν φαίνεται καθόλου να έχει σχέση με τ' όνομά του. Η λέξη όπως έχει φαίνεται να είναι ξεβρασμένη από τον ωκεανό του χρόνου. Έχει ξεκοπεί από την αρχική της σημασία έτσι και τόσο, που έχει εν τέλει αποκοπεί από τη γλώσσα. Κι όταν οι μεγαλύτεροι ντόπιοι φύγουν από τη ζωή οι λέξεις αυτές θα χαθούν, θα ξεχαστούν τελείως. Άλλοι σώζουν τις φώκιες μονάχους, εγώ εδώ προτείνω να σώσουμε λέξεις που άντεξαν τόσο πολύ στη χρήση από τους ανθρώπους. Κάτι μαγικό κρύβουν, όπως τις προφέρουμε έχουν ήχο, έχουν μουσική, κάτι που αρέσει στους ανθρώπους να προφέρουν και ν' ακούνε.

Όσο πιο ακαταλαβίστικο είναι ένα τοπωνύμιο, τόσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια της χρήσης του. Είναι μεγαλύτερης ηλικίας θα έλεγα. Είναι πιο συναρπαστικό.

Τα τοπωνύμια που έγραψα εγώ δεν ξέρω αν έχουν ποτέ γραφτεί κάπου. Ίσως σε τίποτα παλιά συμβόλαια, σε στρατιωτικούς χάρτες, δεν ξέρω.
Τα τοπωνύμια που παραθέτεις εσύ ilias, δεν έχει σημασία αν είναι αυτά που ψάχνω εγώ να προβάλλουμε, είναι τρομερά ενδιαφέροντα. Θα υπογραμμίσω το χεζολίθαρο και τη Βρωμολίμνη. Και τα δυο βρωμοκοπούσαν!
Γεια σου φίλε, καληνύχτα.

κουτσουκαρη λεγωταν ο σημερινος κορυδαλλος στον πειραια

Μαρτόπολη
Μαρτόπολις
Μαρ το πόλις
Μ αρτ οπολ ις
κι ο αρτοποιός έγινε αρτ ο ποιός , δηλαδή κάποιος καλλιτέχνης. Ας αφήσουμε καλύτερα τη λέξη στην ησυχία της. Ωραίο τοπωνύμιο.
Ξέρατε ότι κάθε αρχαία ελληνική πόλη είχε ένα γνωστό κι ένα μυστικό όνομα; Ένα όνομα τέτοιο μπορούσε να είναι απλά ένα συνθηματικό, εξ' άλλου τι είναι οι λέξεις; Ένας κώδικας είναι η γλώσσα.

Τι όμορφη που είναι όμως η λέξη Μαρτόπολη! Τύφλα να ΄χει η Ατλαντίδα. Μοιάζει με πρωτεύουσα, θυμίζει λίγο από Μητρόπολη.
Τα τοπωνύμια είναι λέξεις, όμορφες λέξεις, που κρύβουν συναρπαστικές ανθρώπινες ιστορίες για πάντα. Πώς είναι τ' όνομα μιας βάρκας; Τ' όνομα της αγαπημένης του βαρκάρη. Είναι μια ερωτική ιστορία, ένας ανεκπλήρωτος έρωτας, μια αλήθεια ή ένα ψέμα. Μπορεί απλώς να είναι ένα εύηχο και πιασάρικο όνομα.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ, κουτσούκαρη, λέξη που βρήκαμε μέσα στη νύχτα, χαμένη λέξη που θα μπορούσε να τη φάει ο λύκος.

Μην ξεχνάτε. Ψάχνουμε τοπωνύμια. Λέξεις. Δε θα τα κάνουμε τίποτα. Απλά θα τα μαζέψουμε. Θα τα ανταλλάξουμε. Θα τα απολαύσουμε. Οι λέξεις είναι σαν τα φυτά. Άντε να σώσουμε τις ντόπιες ποικιλίες, ε,... λέξεις! Και μη λέτε πού βρίσκεται ακριβώς αυτό το μέρος. Δε χρειάζεται. Η λέξη εδώ έχει σημασία. Την τοποθεσία ακριβώς ας την ξέρουν οι τελείως ντόπιοι.

Έλα, μία μία θα τις μαζέψουμε. Να κάνουμε μια συλλογή. Να κι άλλη μια από μένα:

Χούμπια

Συγγνώμη, αρχίζει από Χου και μου θύμισε κι άλλη μία:
Χούνεβο Όμορφη δεν είναι;! Τι στο καλό, μόνο σε μένα μοιάζει όμορφη η λέξη αυτή; Λέτε να έχω πάθει ψυχολογικό;

Δεν είναι δυνατόν! Τοπωνύμια λέω ψάχνουμε. Φαντάστηκα ότι κάτι ξέρετε. Τι έγινε, έχω πέσει τόσο έξω; Κι άλλη μία από μένα. Την ξέθαψα μέσα από τη μακρινή μου μνήμη. Λέτε να γερνάω; Λένε ότι οι γέροι, όταν τους βαρέσει αμνησία, θυμούνται τα πολύ παλιά, ξεχνούν τα πρόσφατα. Ακούστε λέξη:
Αργαλιά.Είναι κάτι βουνάκια. Δεν έχει το μέρος καμιά σχέση με εργαλεία, με αργαλιούς και τέτοια. Εκτός και αν...
Τώρα τελευταία ένας ηλικιωμένος μου έλεγε για την περιοχή ότι παλιά εκεί βρισκόταν λένε μια πολιτεία, τόσο μεγάλη και πυκνοκατοικημένη, που ένα κατσίκι από στέγη σε στέγη μπορούσε να πάει δέκα χιλιόμετρα μακριά.


Μου είπε ο ίδιος άνθρωπος ότι στο χωριό του που το ξέρω, υπάρχει μια σπηλιά κάτω από 'να αλώνι. Το αλώνι το ξέρω κι εγώ. Στην άκρη του αλωνιού υπάρχει ένα τεράστιο αιωνόβιο πουρνάρι. Κάτω από το πουρνάρι υπάρχει μια σπηλιά. Εκεί στην κατοχή, όλο το χωριό έκρυψε ότι ήταν αξιόλογο και χρειάστηκε να κρύψουν. Κάποτε κρύφτηκαν και οι άνθρωποι. Εκεί μέσα υπάρχει ένα μεγάλο σπήλαιο, στην οροφή του οποίου φαίνονται οι τεράστιες ρίζες του πουρναριού! Μου είπε ότι αυτός το ξέρει από τότε, ξέρει και την είσοδο που έχουν κλείσει πρόχειρα με πέτρες. Θυμάται ότι μέσα έχει κυκλικά τάφους αρχαίους.


Το μέρος το ξέρω, γνωρίζω και ανθρώπους που ζουν στο χωριό αυτό, ρώτησα κι άλλους και μου το επιβεβαίωσαν. Είπα εγώ πώς και δεν τό ΄ξερα. Όλοι μου είπαν ότι νόμιζαν ότι τό γνώριζα!
Το παράξενο είναι ότι όλο το λοφάκι στο οποίο βρίσκεται το αλώνι δε μοιάζει φυσιολογικό, δεν έχει οργανική σχέση με το υπόλοιπο τοπίο. Μοιάζει ότι κάποιοι έχουν κατασκευάσει το μέρος αυτό, το λόφο δηλαδή. Και ακόμα πιο τρελό είναι ότι ο λόφος είναι μαρμαρένιος! Όλο γύρω το τοπίο μοιάζει μ' ένα νταμάρι μαρμαρένιο. Ή αλλιώς, δεν υπάρχουν πέτρες εκεί, υπάρχουν μόνο μάρμαρα. Θα πάω να το δω πάλι! Έτσι το θυμάμαι κι εγώ το μέρος. Και να σκεφτείτε ότι όλος ο τόπος γύρω και σε απόσταση χιλιομέτρων είναι στουρναρότοπος. Καμία σχέση!

Τον ρώτησα για τη Μαρτόπολη. Μου είπε ότι δεν είχε ιδέα. Ήξερε βέβαια το τοπωνύμιο. Και μου μίλησε για τη Γραμπόπολη.

Γραμπόπολη; Πού είναι τον ρώτησα. Μου είπε πού, και μάλιστα μου είπε και ποιος του είχε πει για την Γραμπόπολη: Του το είχε πει ο πεθερός του, ένας γέροντας που μου είχε μιλήσει κι εμένα για την πόλη αυτή. Δεν θυμόμουν τη Γραμπόπολη, εγώ τότε ήμουν μικρός και ήξερα μόνον τη Μαρτόπολη, όπου είχαμε και έχουμε και τώρα χωράφια.

Ο γέροντας πεθερός του που δε ζει πια, του είχε πει ακριβώς ό,τι είχε πει και σε μένα πριν από πολλά χρόνια: Στο μέρος που λένε ότι υπήρχε η Γραμπόπολη, υπάρχει μια τρύπα στη γη, με μαρμαρένια σκαλιά. ογδόντα σκαλιά περίπου. Αν τα κατέβεις φτάνεις σε μια αίθουσα μεγάλη και στρωμμένη με μάρμαρο. Εκεί στη μέση της αίθουσας υπάρχει ένας μεγάλος θησαυρός. Γύρω γύρω υπάρχουν λιοντάρια που φυλάνε το θησαυρό. Μερικά απ’ αυτά τα λιοντάρια είναι ολόχρυσα. Λένε ότι πολλοί έχουν κατεβεί και το έχουν δει, δεν προσπάθησαν όμως να πάρουν το θησαυρό. Κι αυτό διότι, όπως λένε πάντα οι παλιότεροι, ένας που σκέφτηκε να πάρει μέρος του θησαυρού, χρυσά και αργυρά νομίσματα, και πολύτιμα πετράδια, όταν πήγε να βγεί διαπίστωσε ότι είχε κλείσει η έξοδος. Αφού δεν μπορούσε τίποτα να κάνει και φοβήθηκε ότι πλέον θα πέθαινε εκεί, γύρισε πίσω και άφησε το θησαυρό στη θέση του. Πάλι όμως βρήκε την έξοδο κλειστή, όχι τελείως, αλλά δεν ήταν δυνατόν να χωρέσει και να βγει! Τι ήταν ; Είχε μείνει σε μια του τσέπη ένα χρυσό νόμισμα! Ή μάλλον το είχε κρατήσει να το πάρει χωρίς να γίνει αντιληπτός. Όταν γύρισε κι αυτό στη θέση του, ανέβηκε και βρήκε την έξοδο ανοιχτή.
Λέω ότι μάλλον αυτό είναι ένα ωραίο παραμύθι. Η λέξη Γραμπόπολη δε μου μοιάζει με τη Μαρτόπολη. Είναι λίγο στριφνή, δεν είναι κομψή! Ο γέροντας δεν ήξερε τίποτα για τη Μαρτόπολη, αν και ήξερε το μέρος και το τοπωνύμιο, κι εκεί είχε μεγαλώσει. Έλεγε αυτά που είχε ακούσει μόνο για τη Γραμπόπολη. Δεν είμαι αρχαιολόγος ούτε κυνηγός θησαυρών, μπορώ να πω ότι άμα δεν έχω χειροπιαστές αποδείξεις δεν μπαίνω στον κόπο.
Μου αρέσουν όμως αυτές οι ιστορίες, αυτές οι αφηγήσεις, αυτές οι λέξεις.

Προσθέσαμε δυο λέξεις ακόμα:
Αργαλιά
Γραμπόπολη
Περάσατε καλά; Ελάτε λοιπόν να μαζέψουμε καμιά λέξη! Εγώ τόσα έκανα για σας! Ευχαριστώ για την υπομονή σας.
Κράνιος

Θερμοπύλες

Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των
ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες
δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.

Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει
όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

Κ. Π. Καβάφης